Tránh ra nào...! Tôi tưởng lão nói với thằng bé con lão,tôi quay lưng lại thì thấy lão âu yếm nhìn xuống chỗ mấy cái nồi mà hằng ngày vợ lão vẫn dùng để tráng bánh cuốn bán cho khách.Tôi tò mò nhìn theo lão thì thấy một vật gì nhỏ thó,đen đúa như con mèo con bị dính phải nhọ mấy cái nồi của vợ lão.Tôi nhìn kỹ lại thì hóa ra là một chú cu gáy,tôi chưa tin vào mắt mình thì chú ta đã gập đầu lia lịa gù một mạch 9 hay 10 cái gì đó,tôi bỏ bữa ăn sáng.
Tôi đợi khi khách đã về hết,đợi vợ chồng lão dọn xong hàng,đợi lão hút xong một lúc 2 điếu thuốc lào,tôi xin lão một điếu,lão nhìn tôi cười mà chẳng biết lão cười tôi hút thuốc lào hay lão cười tôi gàn vì thích cu gáy như lão.
Tôi gọi là lão nhưng thật ra nhìn lão tôi đoán lão chừng 70,75 tuổi gì đó,bà vợ lão thì trẻ hơn lão khoảng 20 tuổi và có một thằng bé khoảng 15,16 tuổi mà tôi nghe lão gọi là con.
Tôi đang mải nhâm nhi chén trà đặc mà lão đưa vào tay tôi và miên man suy nghĩ về gia cảnh của lão già thì có cái gì chạm vào chân làm tôi giật mình,đứt ngang suy nghĩ của tôi.Nó lại gù,quấn lấy chân tôi thân thiện như một chú mèo con nũng nịu với chủ của mình vậy.
Bà vợ lão sách một chiếc làn chào ông chồng già và vị thực khách trẻ tuổi đi chợ chuẩn bị cho bữa trưa.Lúc này chỉ còn lại mình tôi với lão, lão đặt chén nước chè trên tay xuống bàn và khoát tay bảo tôi : Mày ra đây với bác...
Tôi theo sau lão đi về phí sau nhà qua một hàng hiên nhỏ mà tôi để ý có mấy cái lồng quạt điện cũ và mấy cái rá nhỏ,cái nào cũng có một chiếc que buộc ngang miệng và được treo ngược tùng teng dọc theo lối đi.Tôi không biết lão để làm gì nhưng cũng không tiện hỏi.
Ra phía sau tôi thấy lão móc vào túi quần tìm chìa khóa mở cửa vào một gian phòng nhỏ và bước vào, lão không nói gì tôi cũng mạnh dạn bước theo. Căn phòng rộng khoảng 20m vuông, khá ngăn nắp, sạch sẽ,kê một chiếc giường ở góc phòng.Tôi đang nhìn quanh thì lão đi lại phía góc phòng cầm lên một chiếc lồng bẫy bịt một nửa bằng một mảnh vải,lão kéo nhẹ mảnh vải che lồng lên thì tôi nhìn thấy một con cu gáy lông mầu xám bạc,cườm đóng cao tới gáy,hạt nhỏ,mịn,đều,chân to,bạc trắng lão nói mà không nhìn tôi : Nó ở với bác 36 năm rối đấy cháu ah.Tôi nhìn con mồi của lão không biết nên nói gì,lão đập nhẹ vào vai tôi,hai bác cháu ra nhà ngoài ngồi nói chuyện và câu chuyện đã thân mật hơn rất nhiều .
Lão kể lão chơi chim từ năm lão chừng 7,8 tuổi gì đó lão không nhớ chính xác lắm .Thời chiến tranh, lão theo ông nội đi khắp đồi nọ, ruộng kia để bẫy chim. Sau khi ông nội của lão già yếu không đi được nữa thì hai cha con lão lại cùng nhau tiếp nối cái thú vui mà lão nói đùa là : Nghiệp bá gia truyền của nhà lão.Lão kể có những hôm hai cha con đi bẫy từ sáng sớm mà trong nhà hết gạo ăn,sáng mai mẹ lão luộc cho hai cha con mấy củ sắn,một ít muối vừng và một bình toong nước bỏ vào tay nải thế là hai cha con rong ruổi hết núi nọ đến rừng kia,có những hôm bổi sắp vào bẫy máy bay đến ném bom con bổi sợ quá bay mất, con mồi cũng sợ quá về vỡ mồi,hỏng luôn.
Rồi sau đó lão đi bộ đội,tham gia chiến trường mãi trong thành cổ quảng trị, gác lại thú bẫy chim,gửi lại mấy con mồi ở nhà cho mẹ lão chăm. Đi chiến trường ác liệt, biên thư về cho mẹ bao giờ trong thư của lão cũng có mấy chữ : Chim cu của con còn cả không mẹ?Bà mẹ ở nhà nhận được thư con lại đi nhờ người đọc là biên thư lại hộ bao giờ bà cũng nhờ người ta biên lại là: Chim còn cả....Nhưng thật ra ngày ấy khó khăn người còn chẳng đủ ngô sắn để ăn còn đâu mà nuôi được chim cho lão, 5 con lão để ở nhà thì chết đói mất 4 con,con còn lại là con lão bỏ trong phòng ở cùng vợ chồng lão như đã nói ở trên.
Tôi nghe lão kể chuyện mà tiếng cu gáy vọng vào làm tôi không thể tập trung nghe được, lão như hiểu được tâm trạng của tôi, lão dẫn tôi ra vườn. Tôi mê mẩn cả người, dưới mái hiên nhà lão treo khoảng 10 cái nửa lồng quạt điện bị hỏng, con nào cũng chỉ buộc một sợi dây nhỏ vào chân, chúng thấy lão thì có con cúi đầu chào,có con ngơ ngác nhìn vì thấy người lạ.Đến giờ tôi đã hiểu được tại sao trong hành lang lão lại treo nhiều thư đó đến vậy.
Tôi đếm sơ qua được khoảng 50 lồng, chưa kể 10 cặp bố mẹ lão đang nuôi ấp nở, lẫn trong tiếng cu gáy (Tôi xin phép không chi tiết từng con)lão kể : Có một đôi vợ chồng,qua đường vào ăn sáng ở quán nhà lão nghe tiếng con cu khách của lão treo ở quán thì thì không thể bỏ đi mà thuê nhà nghỉ ở lại một ngày, một đêm đợi lão đi rừng về mua bằng được.Lão kể : Nó gáy giọng Kim, thúc giọng Thổ, nhưng gù lại Giọng Thổ Đồng...
Các con của lão đều đã có gia đình riêng cả, năm lão 40 tuổi, sau khi vợ lão sinh đứa con thứ 5 thì bị sản, không qua khỏi, bỏ lại mấy đứa con nheo nhóc ,một đứa mới sinh được một tháng tuổi cho lão và mẹ lão nuôi.Cuộc đời vất vả,buồn tủi cảnh gà trống nuôi con nhiều khi nghĩ không thể tiếp tục đam mê của mình, có lần lão đã mở cửa lồng để con mồi của lão về với thiên nhiên trời đất, nhưng nhất định nó không đi, vì vậy mà giờ lão quý nó như con vậy.
Khi các con đã yên bề gia thất, lão một mình rong ruổi với tiếng chim, trong một lần đi bẫy chim , trời mưa lão vào nhà dân xin trú mưa thì gặp cảnh chủ nhà mẹ góa con côi,nghĩ cảnh già ông bà chăm sóc nhau nên ông đã đưa mẹ con họ về ở cùng dưới một mái nhà.Người đó là vợ ông bây giờ.
Tôi với lão vào nhà thì cũng là lúc vợ lão đi chợ về.Tôi chào vợ chồng lão ra về mà miên man nghĩ về cái thú vui mà tôi cũng đang vướng vào.Cuộc đời lão mê cu gáy, buồn vui với cu gáy vậy mà lão vẫn nói lão không hiểu được hết về chúng, tôi cảm thấy xấu hổ vì nhiều khi ngồi với bạn bè tôi lại tỏ ra khoe khoang và hiểu biêt.