Cách gọi và phân biệt giọng của chim cu gáy !

[Tre làng]

Thân chào anh em !

Hôm nay cugayquangngai xin   được viết bài về giọng gáy của chim cu gáy , đây là đề tài rất được mọi   anh em trong giới chơi cu gáy quan tâm và là đề tài đã tốn không biết   bao nhiêu giấy mực , thời gian và trí óc của các nghệ nhân , cao nhân và   nhiều anh em gắng bó trong nghề . Vì vậy hôm nay cugayquangngai sau một   thời gian dài chơi cu gáy cùng với sự giúp đỡ của các sư phụ , nghệ   nhân gần xa và các cao nhân trong nghề , cùng với kinh nghiệm nhỏ mọn   tích góp được sau nhiều năm gắng bó với niềm đam mê chơi chim cu gáy ,   hôm nay xin được viết bài dưới sự cảm nhận chung nhất !

Như các anh em đã biết và đã   tham khảo nhiều bài viết rất chi tiết kỹ lưỡng của các nghệ nhân , cao   nhân thì đã ít nhiều biết được những điều cơ bản nhất nên tôi chỉ đi sơ   qua vấn đề đã rõ , để dành thời gian vào vấn đề chuyên môn .

Phần I : CÁCH GỌI TÊN TIẾNG ( kiểu ) GÁY

  Chim cu gáy sẽ có các kiểu gáy như sau :
  -   Gióng ( gáy gọi , chiêu , bổ ..) tùy mỗi nơi có cách gọi khác nhau :
  +  Gióng cụt hậu :  cục cú   cu    cục cú cu         cục cú cu … ta nghe rất trơn trụi , cộc lốc (   loại này thường là chim thổ , tiền hậu đủ cả rất hay là chim khôn , rất   khó bẫy được loại này , nhưng nuôi lên làm mồi thì lại khó bẫy được chim   bổi rừng )
  +  Gióng đủ hậu : cục cú cu      cu         cục cú cu    cu        cục cú cu    cu  …   loại này anh   em thường gặp , phần lớn mồi hay thường rơi vào loại này .
  + Gióng thừa hậu : cục cú cu  cu cu cục cú cu  cu cu cục cú cu  cu cu … loại này   làm mồi thì tùy có con hay con dở thôi nhưng tỷ lệ chim hay thường ít   hơn .
  + Gióng hậu ba :   cục cú cu    cu cu cu         cục cú cu  cu cu cu        cục cú cu  cu cu cu …     loại này sử sách có ghi lại là ( KIM BẤT HOÁN ) là chim hay chim hiếm ,   nhưng tôi chưa gặp con nào làm mồi được cả ( hay tôi tầm nhìn còn hạn   chế )
  Ngoài ra còn có hậu 4 , hậu 5   .. nhưng tôi cũng không gặp chỉ nghe các nghệ nhân kể lại , là có những   con như vậy . nhưng hầu hết chưa có con nào làm mồi mà hay cả .

Phần II : GIỌNG GÁY CỦA CHIM CU GÁY       
 
  Chim cu gáy thì chia ra   nhiều giọng khác nhau tùy theo mỗi nơi , mỗi vùng và theo người chơi nữa   . nhưng chung quy lại thì chỉ có 4 giọng chủ yếu như sau :  GIỌNG THỔ ,   GIỌNG ĐỒNG , GIỌNG KIM , GIỌNG SON .và sự pha lẫn giữa các giọng với   nhau .
  - Giọng   thổ : khi nghe gáy sẽ cảm thấy ẤM TRẦM  cảm thấy nhẹ nhàng , êm êm tai   cảm thấy rất ấm  ( có nhiều tiếng thổ khác nhau như : thổ buồn ( thổ đặc   ) thổ đồng , thổ kim , thổ rền , thổ sấm , thổ dế .
  - Giọng   đồng : khi nghe gáy tiếng rất vang , ta cảm thấy trong tiếng gáy có một   sức mạnh , nhanh cứng rắn âm tiết rất điêù điều nhau ( có các loại   giọng đồng như sau : đồng rặc , đồng thổ ( đồng pha thổ ) , đồng kim (   đồng pha kim ) .
  - Giọng   kim : khi nghe gáy thì tiềng rất ngân , nếu nghe kỹ thì ta sẽ cảm thấy   có những tiếng re re trong đó . ( có các loại giọng kim như sau : kim   rặc ,kim pha thổ , kim pha đồng , kim pha son ).
  - Giọng son : khi nghe gáy thì tiếng rất thanh , đặc biệt loại giọng này không pha lẫn với các loại  trên nên rất dễ phân biệt .
 
Phần III : CÁCH PHÂN BIỆT TỪNG GIỌNG GÁY 

Chắc có lẽ là vấn đề khó   nhất vì nó bao gồm nhiều yếu tố , và dưới nhiều khía cạnh khác nhau và   điểm đặc của vấn đề và con mắt phân tích cảm nhận của người chơi trong   nghề .
Trong vấn đề này thường có 2 cách nhìn xin được lấy ví dụ cụ thể để chứng minh như sau : VD giọng thổ đồng
- Cách   thứ 1 : có người thì cho rằng để phân biệt thì dựa vào lúc chim gióng (   bổ , chiêu , gáy gọi ..)  là phân biệt được như : âm đầu tiên nghe là   thổ và âm cuối là đồng , trong tiết tấu thì âm thổ chiếm tỉ lệ cao hơn   âm đồng chỉ chiếm tỉ lệ rất nhỏ ( không có tỉ lệ 50/50 ).
 - Cách   thứ 2 : có người lại cho rằng phải dựa vào lúc chim gióng và lúc chim   gù để phân định, có nghĩa là lúc chim gióng thì âm thổ còn lúc chim gù   thì âm  đồng gọi là thổ đồng .
 
  Cách nhận định nào cũng có   cái đúng cái lý , cái đúng  của nó hết . nhưng nếu ta xét kỹ lưỡng, suy  ngẫm từng chi tiết  thì ta thấy cách thứ 1 là hợp lý nhất . vì sao xin   được đưa ra dẫn chứng để chứng minh cách thứ 2 là chưa hợp lý lắm .
  VD : một con thổ đồng  gióng   âm thổ , thúc ( trận )  âm  thổ  nhưng gù lại là âm đồng hay là gióng   âm thổ , thúc âm đồng , nhưng gù lại âm thổ . thì cách thứ 2 làm sao   chính xác được .
Vì vậy tôi chọn cách nhận định thứ nhất để phân biệt giọng cho cu gáy như sau :
 -  Giọng thổ buồn ( thổ   đặc ) là chim khi gióng là chỉ có âm thổ không thôi , rất êm tai , nhẹ   nhàn ta có cảm giác hơi buồn ngủ .
 - Giọng thổ rền là khi chim gióng âm tiết rất nặng ta cảm thấy như có tiếng rền trong đó
 - Giọng thổ sấm là khi chim gióng âm tiết có một tiết tấu rất cao và nặng như sấm vậy
 - Giọng thổ dế là chim khi gióng nghe nhỏ ,nhè nhẹ nghe rất rủ rỉ như là tiếng dế kêu vậy .
 - Giọng thổ đồng là khi chim gióng âm đầu tiên là thổ và âm cuối là đồng âm thổ chiếm tỉ lệ trọng âm lớn hơn âm đồng .
  -  Giọng thổ kim là khi chim gióng âm đầu tiên là thổ và âm cuối là kim ngân dài âm thổ chiếm tỉ lệ trọng âm lớn hơn âm kim .
 
- Giọng đồng rặc là khi chim gióng ta chỉ nghe thấy âm tiết đồng từ đầu đến cuối không pha lẫn các loại âm khác vào .
- Giọng đồng pha thổ là : khi nghe chim gióng âm đầu tiên là đồng và âm cuối là âm thổ , âm tiết đồng chiếm tỉ lệ lớn hơn âm thổ
- Giọng   đồng pha kim là khi nghe chim gióng âm đầu tiên là đồng và âm cuối là   âm kim , âm đồng chiếm tỉ lệ trọng âm lớn hơn âm kim .
 
-  Giọng kim rặc là khi nghe chim gióng thì âm tiết kim từ đầu đến cuối , không có sự pha lẫn các loại âm khác vào .
- Giọng   kim pha thổ là : khi nghe chim gióng âm đầu tiên là âm kim và âm cuối   là âm thổ , âm kim chiếm tỉ lệ trọng âm lớn hơn âm thổ .

 - Giọng   kim pha đông là : khi nghe chim gióng âm đầu tiên là âm kim và âm cuối   là âm đồng, âm kim chiếm tỉ lệ trọng âm lớn hơn âm đồng
- Giọng   kim pha son là : khi chim gióng ta nghe âm đầu tiên là âm kim và âm   cuối là âm son , âm kim chiếm tỉ lệ trọng âm lớn hơn âm son .
-  Giọng son là : khi nghe   chim gióng chỉ có âm son không thôi , nên rất dễ nhận biết nó không pha   bất kỳ loại giọng nào ở trên . đây là điều rất đặc biệt ở chất giọng   này .
 
 
Bài viết của cugayquangngai   chắc chắn còn có nhiều sai xót , mong anh em góp ý, bổ sung để bài viết   ngày càng hoàn thiện hơn . nhằm tạo điều kiện cho các anh em mới vào   nghề dễ dàng tìm hiểu bổ sung kiến thức để nhanh chóng gia nhập vào hội   chim cò của chúng ta .
  Xin chân thành cảm ơn !

cugayquangngai, arowana