- Thông Xanh chẳng biết đoạn dưới này của ai và ở đâu tham vui post lên cho ACE đọc cho vui , để bữa nào rảnh tải bài của anh Nguyên_mecugay lên tiếp cho mọi người cứ lai rai ngâm với cứu cho bổ nhé
:
Cách nuôi chim gáy
Cu cu ăn đậu, ăn mè,
Bồ câu ăn lúa, chích chòe ăn khoai
(Ca dao)
Nuôi chim Gáy (cu Gáy) là một thú vui có từ lâu đời. Để có một con chim Gáy hay, người nuôi phải tuyển chọn công phu, vì âm sắc của chim Gáy rất đa dạng; mỗi âm sắc có cái hay riêng, tuỳ theo sự thưởng thức của người chơi. Nuôi chim Gáy khá công phu...
Thường người mới chơi chim Gáy không chú ý tới âm sắc của chim mà chỉ chọn con thấy khách là gù. Những con chim này thường được nuôi từ chim non nên chóng thuần, nhưng tiếng gù rất đơn điệu. Nhưng "thợ" chơi Gáy thì khác, họ chỉ chú trọng âm sắc của chim. Chim Gáy có giọng thổ đồng, thổ gầm, thổ dền bao giờ cũng cao giá hơn. Khi chọn được con có âm sắc vừa ý, họ còn theo dõi xem lúc Gáy tiết tấu ra sao? Có con Gáy đảo liên hồi (lúc bổ hai, bổ ba, tư và lại từ cao xuống thấp...). Ngoài ra còn phải chọn con chim Gáy có hình dáng như mỏ giang, cườm dày, đầu xanh, phao xám, thân hình bắp bi... như thế mới là chim Gáy chuẩn.
Người nuôi chim Gáy thường bẫy chim đã trưởng thành về nuôi, nhưng loại này thường lâu thuần. Cũng có thể bắt chim non nuôi để dễ thuần phục, nhưng chim non không bao giờ há miệng đòi ăn, nên người nuôi phải ngâm gạo, đỗ cho vào túi nhỏ khoét một lỗ để chim non rúc ăn. Chim Gáy rất khó phân biệt trống mái, chim đã trưởng thành càng khó phân biệt (bởi chúng đều gáy và gù nhau), hình thức bên ngoài cũng giống nhau, chỉ khi nào chim mái đẻ trứng mới biết.
Chim Gáy thường được nuôi bằng lồng hình quả đào, thoạt trông có vẻ đơn sơ, nhưng càng trông càng đẹp. Thân lồng nửa dưới to, trên nhỏ, diện tích chỉ đủ để chim Gáy xoay. Nuôi loại lồng này chim chóng thuần mà tiện xách đi xách lại. Theo những người nuôi chim lâu năm thì chim Gáy không ưa lồng rộng, trông không hợp mà chim thường hay giật mình nhảy toác đầu, lâu thuần.
Bẫy cu gáy
Chim cu gáy sống từng đôi, một trống một mái theo chế độ "đơn thê", gắn bó chung thủy. Chúng đi ăn từng đàn, có lãnh thổ riêng, có một con trống có dáng hình đẹp đẽ, có tiếng gáy tuyệt vời. Có lẽ nó là con chim lãnh chúa. Khi vùng lãnh thổ riêng bị xâm phạm, tất đưa đến "đấu khẩu" rồi "ác chiến" giữa chủ nhà và kẻ xâm lăng. Người đi đánh bẫy để bắt chim cu gáy (gọi tắt là đi đánh cu) lợi dụng đặc điểm này để bẫy chim cu gáy.
Cách bẫy chim cu
Chọn địa điểm thích hợp - Địa điểm thích hợp nhất là một góc nào đó ở các nương rẫy trồng các loại đậu, mè, hàng rào có cây cối để treo lồng mồi thượng, có bụi tương đối rậm để người đi đánh bẫy cu có thể ẩn núp kín đáo (vì chim cu hoang rất sợ bóng người) nhưng có thể quan sát chiến trường.
Nghi trang mồi thượng với cành lá cây. Treo lồng mồi thượng trên cây trước một nhánh cây gọi là "nhánh thế", vừa tầm với cửa lồng để cho chim hoang đến đậu có được tư thế thích hợp mà đấu gáy với chim mồi. Đậu ở nhánh thế, chim hoang có thể nhìn xuống đất và trông thấy chim mồi đất.
Gài chiếc lưới đất, thả con mồi đất đã nhíp kín mắt cho đi lui đi tới để nhử.
Người đi đánh cu vào chỗ ẩn núp.
Các giai đoạn từ khi chim mồi thượng cất tiếng gáy cho đến khi chim hoang sập bẫy và bị bắt.
- Chim mồi thượng cất tiếng gáy. Nếu đợi một lúc lâu chưa nghe nó gáy, người đi đánh cu huýt gió để giục nó gáy.
- Con chim hoang, lãnh chúa của vùng lãnh thổ này đang nghỉ ngơi ở một nơi nào đó đột nhiên nghe tiếng gáy của chim lạ. Biết lãnh thổ riêng của mình đang bị xâm phạm, nó liền bay về, đậu ở một cây nào đó, nghểnh tai nghe ngóng. Khi biết được vị trí của kẻ xâm lăng, nó phóng đến nhánh thế. Mồi thượng trông thấy liền cất tiếng gáy thách thức, vừa gáy vừa xoay mình như con vụ. Chim hoang lãnh chúa cũng không phải tay vừa, nó xòe hai cánh ra, xù cườm, gục gặc đầu, nóng nảy, vừa chạy tới chạy lui trên nhánh thế vừa gáy liên hồi. Hai con đấu gáy sôi nổi, không con nào chịu thua con nào.
- Đến đây có thể xảy ra mấy trường hợp sau đây:
a. Con chim hoang tức tối nhảy vào lồng để ác chiến với kẻ thù. Vừa nhảy vào, bẫy liền sập và người đánh cu nhào ra để bắt. Đó là trường hợp dễ.
b. Nhưng thường thường, người đi đánh cu gặp trường hợp khó hơn nhiều vì con chim lãnh chúa đã mấy lần dợm nhảy nhưng rồi lại thôi. Nó là con chim khôn, nó bay đi. Chim mồi thượng im tiếng.
c. Có trường hợp con chim khôn ấy không bay đi mà lao xuống đất, nhìn chim mồi đất rồi đi vòng quanh ở ngoài triêng lưới đất. Nó khôn lắm, rất cảnh giác với những gì lạ quanh mình.
d. Có trường hợp con chim lãnh chúa bay đi vì cảnh giác, nhưng khi nghe chim mồi lại cất tiếng gáy, vì tức tối nó lại bay về, hai con lại đấu gáy rồi chim hoang có lẽ tức tối quá, trong phút chốc mất hết cảnh giác, nó lao vào cửa lồng, chiếc bẫy sập và nó vùng vẫy cũng không thoát ra được.
Như trên đã trình bày, muốn bắt được con chim hay, người đi đánh cu phải chịu khó kiên nhẫn, có khi phải mất cả ngày mới có kết quả. Còn gặp những con chim tầm thường, không có gì đặc biệt thì với một lưới đất, một ngày có thể bắt được năm bảy con là chuyện dễ dàng.
Chim mồi và lồng bẫy
Đi đánh cu phải có chim mồi và chiếc lồng đặc biệt gọi là lồng bẫy sập.
Chim mồi - Chim mồi là chim rừng ta đã đánh bắt được, nuôi lâu ngày thành quen, hết sợ bóng người, gáy tự nhiên như khi còn hoang dã. Chim mồi phải gáy hay, gáy càng hay càng được đánh giá cao vì sẽ rất đắc lực lúc đem đi "đánh" chim hoang. Người ta lại còn phân biệt mồi "lỡ" và mồi "giỏi". Mồi "lỡ" là thứ mới đem đi đánh một vài lần. Mồi "giỏi" hay còn gọi là mồi "chai" là thứ đã đi đánh nhiều lần, đã có bản lĩnh và quen trận mạc!
Một con chim gáy trống nuôi lâu (Chim thuộc) thường phải gáy đủ 3 loại tiếng sau:
Gáy gọi: Đây là tiếng gáy lúc sáng sớm, buổi trưa hoặc chiều. Giọng gáy này anh em ta vẫn gọi là bổ. Tất cả chim gáy cả trống và mái đều gáy được kiểu này.
Liều trơn: cúc cu cu
Liều bổ một: cúc cu cu, cu
Liều bổ hai: cúc cu cu, cu cu
Liều bổ ba: cúc cu cu, cu cu cu
Quí nhất là con gáy liều bổ ba: cúc cú cu, cu cu cu. Có người gọi nó là con chim mồi "kim bất hoán", ngụ ý nói đem vài ba chỉ vàng đổi nó, chủ nhân cũng không muốn đổi.
Những con gáy gọi 4 tiếng (bổ tứ) là phần nhiều, người ta coi như gáy gọi tiếng Đủ còn những con gáy gọi 5 tiếng thì coi là tiếng Thừa
Tiêu chuẩn này ko quan trọng để đánh giá 1 con chim hay
Nhiều người có cu gáy thấy nó gáy gọi 4 hay 5 tiếng ko biết cứ nói chim gáy của tôi gáy tiếng lèo 4 hay 5 tiếng
"...chim Cu có cả thảy 5 giọng là giọng Trơn, giọng Một, giọng Hai, giọng Ba, và giọng Cà năm.
- Giọng Trơn: Cúc cu cu ( mỗi lần gáy chỉ thốt ra ba tiếng đơn giản, cụt ngủn).
- Giọng Một: Cúc cu cu...cu ( có thêm một tiếng cu hậu ở dằng sau, nghe hay hơn).
- Giọng Hai: Cúc cu cu... cu cu ( có thêm hai tiếng cu hậu ở đằng sau, nghe càng hay hơn).
- Giọng Ba: Cúc cu cu... cu cu cu ( có ba tiếng cu hậu ở đằng sau, nghe càng hay hơn nữa. Ở đâu mà có con cu rừng nào hót hay như thế này thì dù có xa xôi cách mấy, người gác Cu cũng mò đến bắt cho bằng được, vì đây là chim quí khó tìm).
- Giọng Cà lăm: Con chim này gáy giọng khi thế này lúc lại thế khác, tiếng nọ xọ tiếng kia, nghe không ra làm sao cả...chỉ có đem thịt mà thôi.
Trong các giọng trên thì các cụ xưa rất quý con chim có giọng trơn ròng (tuyệt đối không bao giờ gáy giọng một), ngoài ra chim giọng hai ròng cũng được xem là chim quý vì thường thì chim gáy giọng đôi (giọng hai), đôi khi nó vẫn gáy giọng chiếc (giọng đơn). Chim giọng ba (liều bổ ba thì thường không có giọng ba ròng, thương nó gáy giọng ba với tỷ lệ nhiều hơn giọng đôi)
Gáy trận: Đây là tiếng gáy mà các nghệ nhân, hoặc người chơi chim gáy có kinh nghiệm dùng để đánh giá con chim hay dở. Chỉ chim trống mới gáy kiểu này cũng có những con mái sắp đẻ nuôi nhốt cũng gáy tiếng trận nhưng tiếng nhỏ và không sung. Một con chim gáy được đánh giá là chim hay khi phải có đủ: chu, lèo, vấp nhưng rất hiếm con gáy nào có cả chu lèo vấp Khi gáy trận chim nằm xuống sàn lồng và máy nhẹ hai cánh và gáy: cúc cu cu, cúc cu cu liên tục có khi hàng giờ đồng hồ
Chỉ khi chim gáy thật căng mới có kiểu này, và đầu nó chúc hẳn xuống đáy lồng người ta hay gọi là Sà cầu máy cánh.
Thường thì bất cứ giống chim nào cũng có thời điểm sung mãn và trùng, chim gáy ko ngoại lệ, khi mình nuôi thì gáy căng được như thế này chỉ có thời điểm nhất định thôi
+ Chu: là khi gáy trận sau ba tiếng cúc cu cu thì thừa hơi và thêm 1 tiếng cu rất nhẹ
VD Cúc cu cu, Cúc cu cu..cu, Cúc cu cu..cu
+ Lèo: là khi gáy trận sau ba tiếng cúc cu cu con chim gáy thêm 1 nhịp cục cù cù hoặc cục cù gần giống với tiếng gù nhưng nhanh hơn. VD Cúc cu cu, Cúc cu cu… Cục cù cù. Đa số chim thỉnh thoảng mới ra lèo rất hiếm con có lèo dặm tức là gáy Cúc cu cu, cục cù cù, Cúc cu cu, Cục cù cù liên tục.
+ Vấp: Khi gáy tiếng trận đột nhiên con chim ngừng như bị ai đó chẹp ngang cổ họng sau đó lại lên tiếng trận bình thường. Vd Cúc cu cu, cúc…….,cúc cu cu
+ Dặm (Dặt?): Khi gáy tiếng trận sau ba tiếng cúc cu cu chim thêm vào 1 hay 2 tiếng gù: cù… grù (vd: cúc cu cu, cù … grù cúc cu cu, cù … grù). Chim mồi gáy dặm nhiêù làm cho chim rừng rất mau nổi nóng.
Gù: Chim trống gù chim mái hoặc đánh nhau. Đa số chim thường gù: cù …grù . Nhưng có những con chim gù ngắt ra thành 2 nhịp trong cùng 1 hơi gù: Cụ …grù..cù. Gù kiểu này gọi là gù chồng đấu. Chim hay là chim phải có nước gù cao, trung bình chim chỉ gù một lần không quá 8 tiếng liên tục, chim hay có nước gù khoảng từ 12-14 tiếng, chim có nước gù khoảng 18-20 tiếng được xem là hiếm. Ngoài ra khi gù một con chim dữ có khả năng gù chồng 2-3 lần (vd: một con chim gù 20 tiếng liên tục/lần khi gù chồng 3 lần nó sẽ gù 60 tiếng liên tục không ngắt quãng).
Tiếng gáy ta có thể chia làm 2 loai chính
Thứ 1 là chim gáy có tiếng Thổ có nghĩa là giọng trầm, ấm,(âm thanh ở tần số thấp)
Thứ 2 là chim gáy có tiếng Còi có nghĩa là giọng thanh ,cao (âm thanh ở tần số cao)
Còn chim gáy có tiếng gáy ở giữa 2 thứ giọng trên là gọi là tiếng Pha(Thổ nhiều Còi ít gọi là Thổ Pha hay Còi nhiều Thổ ít gọi là Còi Pha)
Thường thường cu gáy tiếng Thổ bao giờ cũng gáy chậm ko nhanh như tiếng còi và hay có Dặt và Chu
Còn cu gáy tiếng Còi hay gáy mau hơn và ra nhiều tiếng Nhịu và Vấp Nghe giọng chim Cu gáy xong, ta còn phải xem cái âm của nó hay dở ra sao nữa. Đây là một việc cực kỳ khó khăn mà chỉ những người lão luyện trong nghề mới phân tích được kỹ càng, dù là tai họ chỉ mới nghe phớt qua.Còn người mới vào nghề thì chắc chắn không tài nào hiểu nổi.
Nếu xét kỹ hơn thì Giọng chim Cu gáy có bốn loại âm chính: Âm thổ, âm đồng, âm son và âm kim. có nhiều âm điệu: đồng thổ, đồng pha, thổ pha
- Âm Thổ: Chim gáy có âm thổ thì giọng trầm. Loại chim này được đánh giá là loại chim khôn nhất. Trong âm thổ còn có bốn âm sau đây:
1/Thổ đồng: âm trầm ngân vang như tiếng chiêng cồng.
2/Thổ bầu: âm trầm mà ồm to lên.
3/Thổ sấm: âm trầm mà rền như tiếng sấm.
4/Thổ dế: âm trầm mà rỉ rả nỉ non như tiếng dế gáy.
- Âm Đồng: Chim gáy có âm đồng thì tiếng ngân vang. Âm đồng cũng có
nhiều loại như sau:
1/Đồng pha thổ(âm ngân vang nhưng lại trầm trầm).
2/Đồng pha son(âm càng lúc càng ngân vang)
3/Đồng pha kim(âm càng lúc càng nhỏ, nhưng vẫn vang xa).
- Âm Son: Chim gáy có âm son, có người gọi là âm chuông, vì giọng chim ngân vang như tiếng chuông rền, nghe có vẻ hùng tráng, oai vệ. Âm son cũng có nhiều loại như:
1/Son pha đồng(âm to mà rền vang như tiếng sấm).
2/Son pha kimâm khởi đầu rền vang như tiếng chuông ngân, nhưng sau cứ nhỏ dần...).
- Âm Kim: Chim gáy có âm kim thì tiếng nhỏ và vang xa. Trong âm kim cũng có nhiều loại như:
1/ Kim pha son
2/ Kim pha thổ
3/ Kim pha đồng
...muốn phân tích một giọng chim Cu thật chính xác không phải là chuyện dễ dàng. Ai hiểu thấu đáo được điều này chắc chắn người đó sẽ gặp nhiều điều thú vị khi lắng tai nghe chim đang gáy. Đến đây, thì chắc chúng ta không còn ngạc nhiên nhiều khi biết tại sao người ta lại có thể say mê nuôi một con chim có bề ngoài không sắc sảo này đến thế!....Vì rằng, chọn được con chim mồi vừa ý, những đặc điểm ưu việt kể trên đâu phải là chuyện dễ. Đôi khi trăm con, hoặc ngàn con mới có một ! Chắc gì trong một đời người có thể chọn được cho mình một hoặc hai con mà nuôi? Do đó, giá trị con Cu mồi tốt nhất cũng độ nửa lượng vàng, nhưng người ta vì quá quí nó đến nổi có người dù nghèo, nhưng ai mua với giá nào cũng không bán, thề"sống nuôi chết chôn"; đôi khi họ còn dám đem thân mình bảo vệ cho chim."
Thực ra để chọn được 1 con cu gáy hội đủ các tiêu chuẩn trên thật khó, mỗi con mỗi giọng chẳng con nào giống con nào, con chim hay chơi được là con chim gáy có tiếng và luyến láy nhiều giọng lên cao xuống thấp đừng gáy đơn điệu giọng đều đều là chim chơi được
Mà chim cu gáy thường thì chim già mình bẫy về nuôi dù có hơi vất vả thuần nó lúc đầu nhưng về sau tiếng gáy của nó hay, bền và ổn định hơn chim nuôi non. Chim nuôi non lên tiếng gáy của nó thường ko bền, thất thường (vd: chim già gáy đấu (gáy trận) liên tục ít khi đang gáy đấu chuyển sang gáy gọi chứ chim non nuôi lên đang gáy đấu 1 lúc lại chuyển sang gáy gọi và tiếng ko bền, đặc biệt cu gáy non nuôi lên khi gặp con gáy già đánh bẫy thường hay chịu thua tiếng gáy hễ con già gáy đấu căng là im tiếng luôn thỉnh thoảng mới mở mồm gáy gọi vài tiếng).
Đi sâu vào cu nghề nuôi Gáy khi đã hiểu càng ngày càng thích, nên kiếm được con cu có tiếng gáy hay lại hội đủ tiêu chuẩn CHU, LÈO, DẶT, VẤP khác nào đi tìm hoa hậu vừa đẹp người lại đẹp nết
Bây giờ mà kiếm đủ được bộ cu Gáy hay có nhiều tiếng có các chất giọng
Tạm ví mạo muội:
Thứ 1: Đặc thổ (giọng hát ca sỹ nghệ sỹ ưu tú Trung Đức, giọng hát ca sỹ nghệ sỹ Nhân dân Trần Hiếu, NSND Quang Thọ, Lê Dung, Doãn Tần, Đăng Dương, Chế Linh)
Thứ 2: Đặc còi (giọng hát nghệ sỹ nhân dân Thu Hiền, giọng hát nghệ sỹ nhân dân Tường Vy, NSUT Tường Vy,Thanh Hoa,Ngọc Sơn,Thanh Tuyền)
Thứ 3: Thổ Pha (giọng hát ca sỹ Nguyễn Phi Hùng, Thanh Lam, Bảo Yến, Đan Trường, Trọng Tấn)
Thứ 4: Còi Pha (giọng hát ca sỹ Mỹ Tâm, Thu Hà, Bằng Kiều, Thu Phương, Hồng Ngọc)
Nếu là bầu chọn giọng suất sắc thì mình sẽ chọn giọng nói vẫn dẫn chương trình Văn Nghệ Chủ Nhật của 1 cậu con trai vẫn dẫn là giọng Thổ Đồng thật xuất sắc.
Để đánh giá tiếng gáy 1 con chim cu gáy có chất giọng hay thật sự suất sắc là người ta muốn nói đến chất giọng đặc biệt của nó mà ko phải con chim nào cũng có được,đơn giản là âm thanh của nó đã hay nhiều tiếng lại còn sang sảng,thánh thót ,nghe trong văn vắt mà bất cứ nghe xa hay gần đều cho cái chất giọng đó ko bị lẫn 1 tiếng rè nào cả,quí hiếm và hay là ở chỗ đó.
Tạm hiểu chim cu gáy có chất giọng đấy thì người ta coi là chim có tiếng Thổ đồng hay Còi đồng.
Ví như ta (lại ví như) ta nghe 1 bài hát của ca sỹ hay chẳng hạn như Ngọc Sơn hát bài Chiếc vòng cầu hôn mở cùng âm lượng nhưng nghe qua bộ dàn Hi-end Receiver 5.1 của DENON và qua đôi loa Nam Môn thì ta thấy ngay chất lượng âm thanh khác nhau ra sao ngay
Ai mà đang có những con cu gáy như vậy thì là đang có bộ sưu tập chim cu gáy đặc sắc đấy (dừng hiểu lầm là như ca sỹ thật đấy nhé >>>VD cho sinh động thôi)
Lồng bẫy và phụ kiện
Lồng bẫy sập - Đây là một chiếc lồng đặc biệt, cửa lồng có cái bẫy sập, cài chốt cò khéo léo, đụng đến chốt là bẫy sập liền.
Lưới đất - Lưới đất là một chiếc lưới chụp có triêng bằng tre uốn hình vòng cung. Lưới chụp được gài một cách khéo léo ở mặt đất, dưới cây trên đó người đi đánh cu treo lồng mồi thượng. Khi ta giựt dây thì lưới chụp xuống nhốt các con chim hoang vào trong đó.
Thức ăn và cách chăm sóc
Có một số kinh nghiệm làm chim gáy căng là cho chúng ăn thức ăn chính vẫn là thóc (luá) nhưng thêm hạt kê, đỗ xanh, vừng thỉnh thoảng 1 vài hạt lạc (khi thay đổi thức ăn thường là chim hay bị thay lông bất thường, đừng lo khi cho chế đọ ăn ổn định thường xuyên thì ko còn hiện tượng này nữa) nói lại là cho ăn thóc là phần nhiều nhất . Trong cóng thức ăn nên cho thêm sỏi nhỏ để kích thích tiêu hoá (tăng thêm sự co bóp của dạ dày). Có người thi thoảng còn cho thêm cục đất để Cu ăn (khi Cu thiếu 1 chất gì đấy)
Cái quan trọng nhất nuôi Cu là phải hạ thổ để lấy sinh khí từ mặt đất. Tuần có thể hạ 1 hay 2 lần, mỗi lần khoảng 2 tiếng, tất nhiên càng nhiều và càng lâu càng tốt. Hạ thổ là để cả lồng chim (có thể tháo máng đựng phân) và để xuống mặt đất. Và cũng như các loại chim khác cũng cần phải tắm nước, tắm nắng, nhưng mật độ thưa hơn, 1 lần/tuần vào mùa hè, 2 tuần/1 lần vào mùa đông là được rồi. Chim gáy thường rất ít khi cho tắm như họa mi được nhưng tháng vài lần ta cho tắm theo kiểu phun mưa nhẹ vào chim hay là gặp trời mưa ta cho chim tắm tự nhiên là hay nhất (thời gian độ 10'>15'), nên hạ vào chỗ có nhiều mùn giun, thỉnh thoảng cho ăn giun đất. Có thể tạo mùn giun bằng cách đặt một viên gạch lát nền lên mặt đất sau đó giun sẽ đùn nhiều mùn ở dưới viên gạch.
Nuôi cu gáy trống gần 1 chị cu mái nữa là làm chim cũng căng lên nhiều,ta cho lồng cu trống gần lồng cu cái 1 vài hôm xong lại dật ra vài ngày lại ghép gần (mất vợ anh nào chẳng kêu ầm lên).
Nuôi cu gáy bằng lồng Quả đào là ưu việt nhất (theo thuộc tính của chim và các cụ dạy lại từ ngày xưa rồi).
Thức ăn và thóc cho chim gáy
Thức ăn: Thức ăn chính của cu gáy là các loại hạt quả, quả cây, hạt cỏ và hạt các cây lương thực như lúa, ngô, đậu xanh, đậu tương, lạc, vừng,... khoai lang, sắn. ngoài ra chúng cũng thích ăn quả đa. Nhiều khi trong diều và dạ dạy còn thấy mối, ấu trùng côn trùng và ruồi nhặng.
Thức ăn cho chim gáy là thóc, vừng, đỗ, lạc,...và các loại khoáng chất bổ sung khác,...
1. Thóc.
Thóc mua về cần chọn loại không có râu và bỏ vào bao dứa dùng chân đạp kĩ để làm gãy các râu lúa, sau đó đưa tất cả vào trong một thùng nước để những hạt lép nổi lên trên, vớt và loại bỏ chúng. Hạt chắc còn lại được đem đi phơi khô nỏ cất vào bao ni lông dùng dần.
Nếu bạn cần bổ sung trứng vào thóc thì nên làm như sau: lấy khoảng 1 kg thóc sạch, cho vào 2-3 lòng đỏ trứng gà rồi bóp đều. Bắc lên bếp một nồi nước to đun sôi. Dùng một mâm nhôm làm vung, rãi loại thóc tẩm trứng lên mâm và đốt lửa để sấy cách thủy đến khi thóc tẩm trứng khô kiệt nước và trứng trong lúa chín thơm. Dùng loại thóc này cho chim ăn trong giai đoạn chim thay lông rất tốt, có thể làm rút ngắn thời gian thay lông của chim và dùng trong giai đoạn chim đi bẫy (giúp chim căng lửa).
2. Vừng
Cho ăn ít theo định kì 1 tuần/lần. Mỗi lần khoảng 5-10gram.
3. Đỗ, lạc, kê
Nên cho ăn dặm, chứ ko cho ăn nhiều như lúa.
4. Hạt cải (cải ngọt), đây là thuốc chữa bệnh về tiêu hoá, giúp chim ăn chống bón, chống phân nứơc. Gáy ăn sẽ rất hiệu quả, thêm lửa cho gáy mồi. Bạn ra cửa hàng hạt giống là có ngay. Cho ăn ít, ăn nhiều gáy sẽ không ăn thóc nữa, ăn hết 1 bịch thì nghỉ vài tuần cho ăn lại và thay phiên hạt cải, vừng, kê, đậu phộng, bắp xay nhỏ.
5. Khoáng chất.
Cách làm: Dùng đất tổ mối đùn (đất sạch, không chứa dư lượng thuốc trừ sâu hoặc chất độc hại), muối ăn (rất ít), vỏ hến, vỏ trai, vỏ sò (nung chín đỏ trong bếp than), hoặc dùng vỏ trứng sạch xay nhỏ, sỏi son (sỏi đồi) hoặc có thể dùng đá vôi nghiền nhỏ kích cỡ như cát xây (các loại sỏi được dùng với khối lượng vừa phải, không nhiều quá làm sao để lượng đất làm chất kết dính đủ phát huy tác dụng).
Đất tổ mối phơi thật khô và được nghiền nhỏ.
Pha muối ăn vào nước (nếm thấy gần như là nước này có vị hơi lợ,... nước muối cực nhạt), Trộn đều tất cả các loại thứ trên, nhào với nước thành bánh và nắn theo hình khối đem phơi khô rồi bỏ vào lồng chim. (hoặc nghiền nhỏ cho vào coóng cho chim ăn)
Hầu như người nuôi chim thích làm thức ăn bằng cách kết hợp nhiều loại hạt khác nhau. Rất nhiều loại hạt có thể giữ cho chim cu sức khỏe tốt, như bông cỏ giúp tiêu hóa, lúa mạch đen giúp chất bổ cho bộ lông, đậu thì dồi dào chất bổ, mè thì có chất dầu nên giữ cho lông bóng và cứng hơn. Hầu hết các loại hạt thông thường dùng cho chim cu có kích thước trung bình (chim ngói, chim gáy ... ) là bo bo, lúa mì và hạt kê. Còn những loại chim có kích thước nhỏ (cu pháp, cu gầm ghì ... ) lại ưa thích các loại hạt nhỏ như là kê hay hạt bông cỏ, nhưng chúng sẽ ăn bobo hay lúa mì nếu chúng ta cho chúng ăn. Ở thailand, lúa là món ăn chính cho chim cu, những loại hạt khác chỉ món ăn phụ. Chứa đựng thức ăn trong hủ riêng. Không được trộn hạt với lúa bởi vì chim cu chỉ ăn ngũ cốc thôi, như vậy sẽ làm chim cu mập và không khỏe mạnh được.
Có một số kinh nghiệm làm chim gáy căng là,cho chúng ăn thức ăn chính vẫn là thóc nhưng thêm 1 ít hạt kê,đỗ xanh,vừng thỉnh thoảng 1 vài hạt lạc (khi thay đổi thức ăn thường là chim hay bị thay lông bất thường ,đừng lo khi cho chế độ ăn ổn định thường xuyên thì ko còn hiện tượng này nữa) nói lại là cho ăn thóc là phần nhiều nhất(90%)
Thỉnh thoảng ta hạ thổ xuống cho chim được tiếp xúc với đất hay cát ẩm xong cho chim ra tắm nắng nhẹ độ nửa giờ. Chim gáy thường rất ít khi cho tắm như họa mi được nhưng tháng vài lần ta cho tắm theo kiểu phun mưa nhẹ vào chim hay là gặp trời mưa ta cho chim tắm tự nhiên là hay nhất (thời gian độ 10' 15')
Nuôi cu gáy đực gần 1 chị cu mái nữa là làm chim cũng căng lên nhiều, ta cho lồng cu đực gần lồng cu cái 1 vài hôm xong lại dật ra vài ngày lại ghép gần (mất vợ anh nào chẳng kêu ầm lên)
6. Nước cho chim cu uống phải là nước sạch, nếu dùng nước máy thì đừng che đậy và chờ cho chất clo bốc hơi hết mới được dùng. Nếu lồng chim thường treo ngoài nắng thì nên thay nước mỗi ngày để ngừa triệu chứng khô cổ họng.
7. Chim cu phải cần được nhận ánh sáng mặt trời vài tiếng mỗi ngày. Treo lồng những nơi khác nhau sẽ làm cho chim cu có khí thế và sung hơn, không được để ánh sáng trực tiếp chiếu hết lồng mà phải có bóng râm để có chổ cho chim cu vào khi cần thiết. Chim cu khi phơi nắng thường nằm xòe cánh và đuôi dưới đấy lồng để tống khứ những côn trùng (ve, giận, mạt) ra khỏi lông chúng. Nếu không có ánh sáng mặt trời thí phải mua bóng đèn (Spectrum light) để chiếu sáng cho chim cu để thây thế ánh sáng mặt trời.
Nếu để lồng những nơi tối trong nhà hay là những nơi lạnh, bạn có thể mắc thêm bóng đèn cho mỗi cái lồng với khoản cách phù hợp.
8. Đất đen - ở Thailand, công thức làm đất đen thật đặt biệt, đất đen được làm ra từ cây cỏ và khoán chất, làm nền tản vững chắc cho sức khỏe và giọng gáy cho chim cu. Nó bao gồm chất vôi, trộn với đất và một ít than đập nhỏ ( hay mồ hống ). Chim cu trong thiên nhiên ăn đất và đất núi lửa ( đất đỏ ) đôi khi liếm muối để bồi dưỡng chất dinh dưỡng và sức khỏe.
9. Chim cu trong tự nhiên rất cần ăn sạn để nghiền nát thức ăn nhất là những hạt già và cứng. Chim cu cần chất vôi để tạo vỏ trứng và sú thức ăn cho chim con. Đặt biệt cho việc sinh sản và tạo xương của chúng. Sinh học của chim cu mái sẻ lấy chất vôi từ xương chúng để cung cấp đủ cho con cái, bởi thế sự sinh sản sẽ dừng lại đến khi nào có đầy đủ chất vôi chúng cần cho cơ thể. Than củi giúp tiêu hóa và sạn giúp nghiền nát hạt trong mề của chim cu. Đất sạn không nên trộn chung với thức ăn mà phải chứa vào cóng riêng.
10. Muối là chất khoán cần thiết. Chim cu thường hấp thụ những khoán chất vi lượng từ thức ăn nhưng không đủ những phân tử như là iod, mangan, coban ... thận trọng cho ăn thêm muối cho vật nuôi rất tốt. Muối biển nguyên chất rất có nhiều khoáng chất cho chim cu, nhưng nếu ta cho ăn nhiều quá sẽ làm giảm chất giọng. Tốt nhất cho chim cu ăn muối mỗi tuần một lần, muối cho vào cái dĩa cho chim ăn và ngày hôm sau nhớ lấy dĩa muối ra .
11. Sự hoảng sợ ban đêm - Trong thiên nhiên khi chổ ngũ bị đe dọa (hoảng sợ) chúng sẽ bay lên để thoát khỏi sự đe dọa nguy hiểm của chúng. Thỉnh thoản chim trong nuôi trong lồng cũng bị hoản sợ ban đêm. Sự hoảng sợ này có thể lảm gãy lông cánh, lổ đầu hay rách mình chảy máu. Sự việc xảy ra khi chim cu ngủ những nơi rất tối hay là những con chim mới đặt trong tình cảnh mới ( đổi chổ, chim bổi mới...). Chim cu nhìn đêm tối rât kém nên chúng dễ bị hoảng sợ, khi chúng nghe ồn ào và chúng sẽ nhảy ngay và kết quả là bị thương. Dĩ nhiên chim cu càn cố thoát khỏi cái lồng, thì những chắn song lòng sẻ làm chim cu bị thương tồi tệ hơn.
Cách giải quyết là mắc bóng điện ngủ sao cho vừa đủ ánh sáng cho chúng thấy chung quanh vào ban đêm. Nếu ánh sáng quá mạnh sẽ làm chim khó ngủ, nếu vậy thì tốt nhất trùm tấm màng để có bóng tối cho chúng ngủ. Tiếng động, đồ đạc trong nhà có thể làm chim hoản sợ.
12. Nhiệt độ - Chim gầm ghì và cu cườm chịu nhiệt rất kém. Khi nhiệt độ hạ xuống 10oC chim cu sẽ bị cú rũ, nếu nhiệt độ hạ hơn nữa thì chim cu sẻ chết. Người nuôi nên đặt một bóng điện trong lồng. Vì chim cu là loại sống ở khí hậu xích đạo nên chúng có thể sống ở môi trường mà nhiệt độ lên tới 42oC.
Cách chọn chim gáy hay:
Hình thức phải đẹp, thân mình cân đối, lông sáng màu, đầu nhỏ, mắt bé, ko được lồi, con ngươi đen nhiều, chân cao màu đỏ son đặc biệt lông che kín xuống qua đầu gối, lông hậu nở kéo gần hết đuôi, cườm dầy, hạt đen nhỏ quấn gần như kín cổ thì là đích thị là con cu gáy có hình thức quá đẹp
Đầu phải tròn, lông đầu màu xanh xám, mắt dữ, vệt lông đen phải kéo dài qua khoé mắt
Thân hình dáng như bắp chuối, ức nở, chót đuôi thu nhỏ lại (Đuôi vót) Lông ép sát mình, Chân khô (có nhiều vảy môc trắng). Chân màu đỏ tươi là chim non đấy.
Quan trọng nhất là cườm và phao
Nhìn qua cườm ta có thể đoán được khá đúng chất giọng của chim: các cụ có câu "Kim nổ, thổ vừng" Nổ tức là hạt cươm màu trắng trên cổ chim to tròn chim có cườm này thường gáy giọng kim. Vừng là hạt cườm nhỏ li ti như hạt vừng chim có cườm này thường gáy giọng thổ. Chim mà nền lông đen trên cổ nhiều thì gù nhiêù. Chim mà có cườm giắt thường là chim hay. Những hạt cườm trên vai chim có màu vàng nhạt mà kéo càng cao lên phía trên cổ cũng tốt.
1- Về mầu lông:
- Thường ban đầu quan sát mầu lông của cu gáy để chọn người ta kết hợp quan sát cả mầu lông mình chim và mầu lông phao chim. Mầu lông phao chim đã được bạn Lộc abc đề cập khá kỹ. Còn mầu lông mình chim người ta phân làm 03 loại:
+ Mã kẻ mực: Mầu lông xám tối, chim dở nhát giọng không hay, không nên chọn
+ Mã phấn hồng: Lông có sắc phớt hồng như có phấn, chim mau nổi, giong thường được nên chơi.
+ Mã sậm tía: là mầu ở giữa 2 mầu trên, lông chim có sắc sẫm tía, chim nuôi lâu nổi nhưng đã nổi rất bền, chim gan, thường làm chim mồi bẫy, chim gáy bất kỳ lúc nào.
Phao: (Vùng lông phía dưới đuôi che phủ khu WC)
Có 3 loại phao chính: Xám, Hồng, Trắng ngoaì ra còn có loại phao pha trộn giữa 3 màu này
Chim phao xám lâu nổi nhưng khi đã nổi thì siêng gáy nếu chọn làm mồi thì khi đi đánh bẫy không bỏ vệt (Lúc gáy lúc không)
Phao hồng: Chim phao hồng dễ nổi hơn phao xám nhưng không bền chim bằng loại phao xám
Phao trắng: Nhanh nổi nhưng không bền chim
2- Cách phân biệt chim trống mái:
- Chim trống:
+ Đầu nhỏ, tròn, lông đầu xanh.
+ Mỏ to, gồ.
+ Dáng đứng: khi đứng trên cầu đuôi hay cụp xuống (lưng gù, đuôi cụp).
+ Xương bụng phía dưới gần hậu môn chụm.
+ Khi gáy: Chim trống có khả năng đảo giọng.
3- Mầu chân chim:
- Thường người chơi cho rằng chim non là chân đỏ son. Điều này đúng nhưng không đủ, vì theo vùng có chim rất già nhưng chân vẫn đỏ son. Người chơi kỹ lại lấy tiêu chí chim già mà chân vẫn đỏ son để chọn.
- Chim có móng trắng, được cho là chim hay.
4- Hình dạng lông cánh chim:
- Có hai loại chính:
+ Loại hình tròn (quy me?): chim nuôi mau nổi, không bền chim
+ Loại hình nhọn đầu (quy tràng rên?): chim nuôi lâu nổi, những lại bền chim.
5- Đặc điểm của chim theo vùng:
- Thường người chơi (phía Bắc) chọn chim vùng: Phú Thọ, Thái Nguyên, Hà Nam Ninh (cũ). Chim ở miền Trung thường có mép cánh trắng, không phải không có chim có giọng gáy hay nhưng thật xuất sắc thường rất hiếm và chim thường không đẹp, lại nhỏ con hơn chim các vùng phía Bắc.
- Ở Miền Nam chim gáy sống ở các vùng rừng thường dữ hơn chim sống ở Đồng Bằng vì trong môi trường thiên nhiên chúng phải tranh đấu giành lãnh thổ, thức ăn khắc nghiệt hơn, tuy nhiên nói vậy không phải là phủ nhận chim ở đồng bằng không có chim hay mà tỷ lệ chim dữ ở vùng đồng bằng rất thấp. Cụ thể là chim sống ở đồng bằng nước gù rất thấp. Chim ở Tây Ninh, Bù Đốp, Đà Nẵng, Huế… được đánh giá là chim dữ.
"... một chim Cu thuộc vào loại tốt nhất ... phải có những điểm đặc biệt sau:
- Nhất Huỳnh kiên: Tức là chim có cườm màu vàng. Cườm này phải xuống tận vai, nhưng không đóng ở trên lưng. Loại này hiếm khi gặp được.
- Nhị Liên giáp: Tức là hình dáng của chim giống như một cái bắp chuối, hai đầu nhỏ, giữa phình ra, trông rắn chắc, gọn chặt.
- Tam Quá khoé: Có cái chỉ màu đen chạy dưới khoé mắt, dài quá khoé mắt một chút mới tốt.
- Tứ Chân khô: Có nghĩa là chân chim phải vuông cạnh, và khô. Vảy đóng hai hàng trơn, đóng chặt, nổi mốc lên.
- Ngũ Liên hoàn: Cườm phải đóng giáp vòng hết cổ mới thật tốt. Thường thì chim chỉ có cườm đóng ở phần trên cổ mà thôi, phần ức không có cườm.
- Lục Cườm rựng: tức là có cườm lót. Chim mà có cườm rựng là chim có gù hậu, tức là gáy dai dẳng.
Ngoài ra, cũng còn có những chi tiết quan trọng sau đây cũng phải lưu ý tới:
- Chim Cu mà đuôi vót, tức là ở bắp đuôi thì lớn, chót đuôi thì nhỏ lại, mới là con chim tốt và khôn.
- Chim có gián cánh, tức là có lông trắng ở trên một cánh hay cả hai cánh. Đó là chim tốt nên chọn nuôi.
- Chim có móng trắng gọi là bạch đề: chỉ cần có một móng trắng hay nhiều móng trắng, là chim quí hiếm.
- Chim có mỏ đỏ, là chim sát thủ, tức là chim rất dữ, chọn làm mồi thì chỉ toàn gặp may.
Ngoài ra, ta phải chọn chim có đầu nhỏ, có mỏ cong, có hình bầu, có cổ lãi (cổ cao), có chân thấp, đuôi nhọn, có cánh phủ mình hay cánh chéo, lông phủ đầu gối..."
Quan trọng nhất là nhìn tổng quát, chim nên đứng thẳng, lưng dọc, tránh chim đứng co rụt, lưng song song mặt đất.
Mỏ: độ dài vừa phải, không ngắn, không dài, độ cong vừa phải, chim mỏ cong hay phá thóc và thức ăn trong cóng lại còn không đẹp. đặc biệt nên chọn chim co mũi lớn, chim sẽ khỏe và bền hơi hơn.
Đầu: nhọn (như đầu rắn) chim sẽ dữ và khôn hơn, tránh chim trán vồ và cao, chim hay nhát và ngu, hay sợ chim ngoài. Ngoài ra nên chon chim mắt vàng lửa, chim này có tính khí hung hăng hơn, mau thuần hơn.
Cổ: cổ phải cao, chim sẽ gáy lớn tiếng.
Cườm: đặc biệt quan trọng, cườm trắng phải nhỏ (thường gọi là cườm cám), đóng dày, càng dày càng tốt (chim này siêng gáy, bền hơi),
Ức: nên xẹp, không nên căng tròn.
Cánh: nên xếp gọn, dài quá phao câu (chim cực khỏe, lông đẹp), lông mao nhỏ (càng nhỏ càng tốt).
Đuôi: cuống đuôi lớn, đuôi dài, thường người nuôi hay cắt lông đuôi cho khỏi vướng (chim mồi).
Cẳng chân: nên thấp (mau thuần, chim ít nhảy), vảy khô (càng khô chim càng dữ), đỏ.
Bệnh và cách chưã trị
Chim gáy nuôi thường mắc một số bệnh phổ biến như đau mắt, ỉa chảy... không chữa trị kịp thời chim sẽ chết.
Cu gáy khi đã bị bệnh như vậy phát ra ngoài là do 1 quá trình nuôi chim khá lâu ko được chăm sóc tốt (nước uống thiếu và bẩn ko vệ sinh, thức ăn lúc đủ lúc hết kéo dài, lồng ít khi được vệ sinh) vì vậy lúc đó sức khỏe của chim xuống cấp yếu nên chim sẽ mắc bệnh thôi >>> ĐI ỈA>ĐAU MẮT> RỤI ƯỚT LÔNG BẢ CÁNH>>MẮT CÀNG ĐAU>>LÊN HẠT ĐẬU quanh mép
Khi phát hiện chim bị như vậy hãy bình tĩnh xử trí từng bước, tỷ lệ thành công còn tùy thuộc vào thể trạng bệnh nặng hay nhẹ, nếu phát hiện sớm để chữa thì chim khỏi bệnh khá cao.
Cách chữa:
Đầu tiên cần nâng thể trạng của chim lên vì lúc này thể trạng chim khá yếu bằng cách cho cu ăn cám con cò ở cóng riêng. Ngoài ra vẫn có cóng thóc+kê+đỗ xanh .
Nếu thấy chim ướt hai đầu cánh là chim bị đau mắt: vắt múi chanh lấy nước bơm vào mắt ngày 2 - 3 lần là khỏi.
Lấy thuốc chữa đau mắt cho người (chỉ cần dùng Cloramphenicol 9%o) nhỏ và thoa đều lên 2 bả cánh của chim và nhỏ trực tiết vào mắt cho chim vài giọt. Liều lượng dùng thì ngày làm 2 lần, thời gian thì khi nào thấy chim ko còn đau mắt nữa thì thôi. Bắt chim ra ngoài lấy bông y tế thấm nước sạch lau 2 bên bả cánh bị ướt của chim khi sạch rồi thì thấm khô đi. Nếu lông quanh mắt của chim cũng bị ướt bệt lại thì cũng làm vệ sinh như vậy.
Có cách trị dau mắt rất hay, hiệu quả đây: dùng lá khổ qua, đập dập bôi lên mắt và cho ăn luôn, đảm bảo hiệu quả.
Còn hạt đậu của chim thì lấy dao Lam (hơ lửa cồn vệ sinh trước khi phẫu thuật nha), cứ thấy hạt đậu chỗ nào thì rạch mũi dao vào chỗ đó, nặn cho ra hết phần trắng như bã đậu đến khi nào ra toàn máu đen thì thôi. Lấy thuốc RIFAMPICIN còn gọi là thuốc nhộng chữa LAO màu đỏ rắc vào vết rạch vừa nặn. Cái này thì chỉ cần làm 1 lần là xong không phải làm lần thứ 2 đâu.
Để chữa bệnh đi ỉa hãy pha Berberin hoặc là BISEPTOL 480mg (lấy1/2 viên - cách này hiệu quả hơn) hòa vào cóng nước cho chim uống thì sẽ cầm đi ngoài.
Thực tế khi cu gáy bị bệnh này thì cách chữa như vậy tỷ lệ thành công khá cao, bạn nào có chim bị như vậy thử áp dụng xem, có khi lại thành công đối với chim của mình đó
Chim gáy bị đau mắt thường đi kèm với bệnh đi ỉa, để lâu không chữa trị sẽ chết.
Thông thường chim gáy khi đau mắt thường lấy cánh dụi (vì thế thường ướt ở vai cánh), trước đây thường hay lấy ớt xát vào cánh để con chim bị cay sẽ không lấy cánh dụi mắt nữa (ớt không tác dụng chữa mắt cho chim gáy), sau này sẽ còn làm hỏng giọng chim.
Không nên cho gáy uống các loại thuốc (vì đây là các loại thuốc cho người, liều lượng theo trọng lượng cơ thể), ở Việt nam cũng chưa có bác sỹ chuyên chữa cho chim cảnh.
Muốn chữa thì phải tìm hiểu nguyên nhân bị bệnh: Nuôi chim ít vệ sinh lồng, để lồng ở nơi thiếu mát, thiếu độ ẩm (nuôi trên độ cao quá), thiếu ánh sáng.
Bạn có thể chữa rất đơn giản: Bỏ đáy lồng chim và hạ thổ (đặt lồng vào góc vườn mát hoặc lên chậu cây, nếu không có vườn hoặc chậu cây thì có thể tạo một khay đựng đất to. Lưu ý: đất cần đánh tơi). Thức ăn: 1 giỏ thóc và 1 giỏ kê, thỉnh thoảng đào giun đỏ và cho ăn. Nuôi nhự vậy sau khoảng 15-20 ngày là tự khỏi.
Chim cu gáy ngoài tự nhiên sinh sản vào mùa xuân. Chúng làm tổ trong các lùm, tán cây lớn ở nơi vườn vắng người. Mỗi lứa chim gáy đẻ hai trứng và ấp 16 ngày thì nở (thường là 1 cái, 1 đực).
Muốn nuôi chim gáy sinh sản phải nuôi từ chim non để cho sinh sản là tốt nhất. Chuồng nuôi chim gáy phải thật rộng, tốt nhất là dùng lưới mắt cáo quây một gian nhà trống hay một khu vườn có khoảng không gian 5-7m3 trở lên, có cây cối càng tốt. Che chắn để mưa, nắng, gió bão không ảnh hưởng đến ổ chim đang ấp là được. Ổ phải đặt nơi kín đáo, khuất ánh sáng mặt trời và ánh điện, ít người qua lại, ít thay đổi hướng ổ. Phải chọn được đúng con trống để ghép với con mái cho sinh sản.
Việc phân biệt chim gáy đực và cái rất khó vì chúng đều có hình dáng như nhau, cườm giống nhau, giọng gáy và kiểu gáy cũng giống nhau. Chỉ đến mùa sinh sản, dáng của con mái nở phần hậu hơn. Nuôi lâu năm, nếu thấy con nào lúc nào cũng "mau mồm" và không đẻ trứng thì đó là con đực. Con mái chỉ khi nào gần đẻ mới gáy nhiều hơn để gọi trống. Không có trống, chim mái vẫn đẻ trứng. Nếu có thể ghép một con mái và một con trống với nhau, nhưng nếu không hợp nhau chúng sẽ không phối giống. Vì vậy, tốt nhất là nuôi đàn, thả nhiều con mái và con trống vào một chuồng, chúng sẽ tự tìm đến nhau để kết đôi.
Việc chăm sóc sau khi chim nở không cần cầu kỳ vì cả hai con gáy bố mẹ đều thi nhau cho con ăn, chỉ cần cung cấp đủ thức ăn cho chúng. Ngoài thóc sạch, cho chúng ăn thêm hạt kê, vừng và đậu xanh hạt, phải luôn có nước sạch cho chim uống, nhất là giai đoạn chim gáy đang mớm thức ăn cho con.
Ngoài ra trong lồng phải đặt một cục đất sét hoặc đất cạy từ tổ mối để chim ăn cho có chất khoáng. Lúc này khu vực ổ cần cho ánh nắng sớm chiếu vào để cung cấp thêm vitamin D cho chim non. Có thể nhai nhuyễn gạo lứt rồi mớm cho chúng, và cho chúng ăn gạo lứt cho đến khi chim trưởng thành ăn được thóc và hạt đậu xanh.
Văn Cương (Theo Kinh tế Nông thôn)
Ở ngoài trời chim gáy chỉ sống khoảng 5 – 6 năm, nuôi trong lồng chim gáy có thể sống tới 40 năm. Tìm được con chim gáy là vô giá, quan trọng hàng đầu nuôi chim là phải có kỹ thuật chăm sóc, không đơn giản như nhốt gà. Nếu chăm không tốt, chim sẽ yếu dần rồi mắc bệnh mà chết thì uổng công. Chọn được chim hay mới là cơ bản, người
chơi phải có nghệ thuật luyện chim mới đạt được ước mơ.
Đặc điểm của chim gáy là khi thấy nóc lồng thủng thì tìm đủ mọi cách chui ra và bay mất, không kể đã lâu năm hay quen người. Ngược lại, đáy lồng thủng chim không bao giờ chui đầu xuống mà bay ra. Vì vậy, người ta mới gán cho loài chim này có tính cách quân tử, không chịu cúi đầu.
Chọn chim:
Phần đầu: Trước tiên là xem cườm, vì cườm là biểu hiện phẩm chất chính của một con chim gáy, nhìn cườm biết được con chim gáy ấy dòng âm nào.
“Cườm vừng là thổ, bỏng nổ là kim”, tức là hạt cườm nhỏ và màu vàng như hạt vừng là giọng thổ quý nhất. Hạt cườm nhỉnh hơn chút ít và màu trắng như bỏng nổ là gọng kim. Đây là hai dòng chính, còn hai dòng trung gian là âm đồng và âm son thì cườm liên hoàn là quý hiếm thứ hai. Chiều rộng của cườm lớn trải từ gáy xuống vai lại gọn gàng, không tràn xuống lưng là quý hiếm thứ ba. Cườm đầy chồng chất lên nhau gọi là cườm rắc (như rắc hạt vừng) là quý hiếm thứ tư. Con nào có sợi chỉ màu đen chạy dưới khoé mắt càng kéo dài càng tốt. Cần chọn con cổ cao, đầu nhỏ xanh, mỏ cong, đít xám. Con nào có mỏ đỏ là chim dữ, chọn làm chim mồi là tốt. thế đảo đi đảo lại nhiều lần, thời gian gáy dài vài ba tiếng đồng hồ.
Tiếp theo nghe tiết tấu như nghe âm nhạc, đây là đỉnh cao siêu của một giọng gáy. Cụ Nguyễn Du có câu “Nghề chơi cũng lắm công phu”. Vì vậy ta nghe tiếng chim phải say sưa, thấy thú vị mới tận hưởng được cái hay của nó. Lúc gáy thần tốc như xung trận, lúc gáy khoan thai như chào đón khách; lúc gáy thiết tha da diết như cảnh biệt ly, lúc gù, lúc gáy dồn dập như vồ vập, mừng rỡ bất ngờ gặp lại người bạn thân.
Xin dẫn chứng một câu chuyện vui: Say mê chim gáy đồng quê, nhớ nhà, nhớ quê hương khi xa tổ quốc, một Việt Kiều từ Châu Âu về quê vào đúng trư hè gặt chiêm, nghe xa xa có tiếng chim gáy ở rặng tre đầu làng vọng lại. Ông dừng xe ngồi trên thảm cỏ say sưa lắng nghe chim gáy từng hồi và xúc động đến ràn rụa nước mắt. Kỳ lạ thay, nghe tiếng chim gáy buổi trưa hè sao huyền diệu đến thế, mơ màng quên cả mình đang ngồi ở đâu nữa… cái thú chơi và đam mê là thế đấy.
Chọn chim gáy ghép đẻ:
Màu sắc: Chọn được loại mã ngỗng, mã sáng, bất đắc dĩ mới dùng loại mã sẻ
Vóc dáng: Ngực nở, chân mảnh, thấp; mắt to, lồi; tiếng chim gáy phải to, pha thổ là tốt hơn.
Chim đực: Yêu cầu chim đực phải ơ thời
Phần mình: Chọn những con có hình bầu, giống như bắp chuối, giữa phình ra, hai đầu nhỏ lại, rắn chắc, ngực nở, mắt to, lồi, cườm sáng, chân to, đuôi dài, đầy lông. Hai cánh phải phủ mình mới hay, nếu hai cánh chéo còn hay hơn nữa.
Phần đuôi: Những con có đuôi dài và thon, gốc đuôi rộng, chót đuôi thon là chim tốt và khôn.
Chân: Nhìn chân chim phải thấp, có cạnh, có vẩy mốc lên, lông phủ kín đầu gối là chim hay, con nào có móng trắng là chim quý đặt biệt, nhân giống được chim này là hái ra tiền, khách thường tìm đến để mua chim non.
Tiếng chim: Trước hết, sự huyền diệu là nghe tiến gáy của nó, nhưng không phải con nào cũng giống con nào, mà là muôn hình muôn vẻ, người chọn phải dày công tìm kiếm, tuyển chọn. Phân biệt qua nghe âm thanh thì chim gáy có bốn giọng gáy khác nhau, trong đó có hai giọng cơ bản, âm thổ và âm kim.
Âm thổ: Là loại quý nhất, giọng trầm, đầm ấm, trong âm thổ có bốn âm khác nhau. Thổ đồng, âm trầm bầu, âm trầm mà ồm ồm, âm u như có âm bội do hiện tượng cộng hưởng tạo nên; thổ sấm, âm trầm mà rền vang như tiếng sấm; thổ dế, âm trầm mà rỉ rả, nì non như tiếng dế gáy.
Âm kim: Tiếng gáy thanh và cao vang xa, trong âm kim có người gọi là âm còi. Vậy cò ba loại khác nhau: kim pha son âm trong trẻo càng nghe càng vang xa như tiếng chuông rền; kim pha đồng – âm thấp hơn kim pha son, nhưng độ vang và ngân thì kéo dài hơn; kim pha thổ - âm có phần trầm hơn hai loại trên nhưng nghe vang xa.
Ta nghe kỹ số tiếng trong một nhịp gáy: chim gáy nhọn, hay bổ gáy. Gáy gọn chỉ có ba tiếng đơn giản cúc cù cu; gáy bổ từ cúc cù cu… cu, chỉ có thêm một tiếng “cu” ở đằng sau, ta nghe hay hơn. Hàng trăm con chim gáy may ra mới chọn được một con bổ tư.
Giai điệu gáy gồm có: chu, lèo, vấp…
Gáy chu: là gáy một mạch, chỉnh chu như một ca sỹ lão luyện, âm thanh vang lên đều đều yên bình như tiếng gió thổi qua ống tre.
Gáy vấp: trong mạch gáy có chỗ vấp ngắt quãng ngưng lại như một nốt lặng ngưng chậm chạp.
Gáy mở: nhịp gáy chậm chạp, tiếng nhẹ nhàng xa xa như lưu luyến.
Gáy lèo: thêm một tiếng “cu” thả nhẹ và thấp hơn một nhịp.
Gáy lái: đang gáy xuôi nhịp, bỗng gáy đảo ngược lại, gáy thừa tiếng, thêm một tiếng lạ bất kỳ vào giữa một nhịp gáy.
Gáy đủ: mỗi lần gáy, chim gáy đủ các phần trên đã nói.
Gáy đảo: gáy trình tự, từ hồi một đến hồi sáu, rồi lại gáy từ hồi sáu đến hồi một, cứ kỳ khoẻ nhất, gáy mở mỏ to tối đa, biết xa cầu nhấp cánh, biết gáy dỗ mái…
Chim mái: Yêu cầu ở thời kỳ sung sức, gáy rất nhiều, gụ như gáy đực, có hiện tượng theo trống.
Chọn đôi gáy đối nhau: dù để ở đâu nghe tiếng gáy của nhau đều gáy đôi, gáy gọi, gáy dỗ, có biểu hiện theo nhau (như đi tìm hiểu). Khi ta để hai lồng gần nhau thì chim đực xa cầu nhấp cánh, chim mái ở lồng bên men đến rỉa mỏ đó là động tác ưng thuận có thể ghép được.
Cần chú ý thêm: Nhất thiết chim mái phải đẻ ra hai lần hai trứng mới ăn chắc là loại gáy biết đẻ. Trước khi đẻ chim mái rất hăng vì tức trứng và gáy gọi chim đực. Ta treo hai lồng gần nhau, một thời gian làm quen thấy quyến luyến nhau ta thả chim mái vào lồng đẻ trước, chuồng đẻ phải thoáng, tĩnh, nhưng phải gần người, tránh gió mùa đông, tránh nắng hướng tây, có mái che nắng mưa, tránh các công trình chăn nuôi khác, kích cỡ lồng 1,5m × 2m × 2m. Dưới nền trải cát phẳng, trong chuồng đặt cây tươi có cành bò ngang, hoặc cây khô cũng được để chim đậu, tiện bay nhảy lên xuống. Chuẩn bị ổ: đan
rổ bằng tre, phải thưa thoáng.
Chú ý:Nuôi chim gáy đẻ không phải dễ, ổ phải đặt nơi kín đáo, không để lộ thiên, không được che bớt ánh sáng mặt trời ban ngày và ánh điện ban đêm. Tránh tiếng động làm chim sợ. Khi chim ấp, tránh người đi qua lại. Không được sờ tay lên trứng làm mất dấu ổ hoặc chuyển ổ chỗ khác. Đôi khi trống mái hay xung đột quậy phá để chim ấp không yên tâm, trứng sẽ bị ung, chim bỏ ấp là hỏng.
Chim đẻ từ hai đến ba ngày được hai trứng, ấp trong mười bốn đến mười lăm ngày là nở hết. Chu kỳ chim đẻ từ ba mươi lăm đến bốn mươi ngày một lứa. Quy luật chúng thay nhau ấp, chim đực ấptừ khoảng chín giờ sáng đến ba giờ chiều, chim mái thay từ ba giờ chiều đến chín giờ sáng hôm sau. Cũng có thể sẽ dịch chút ít thời gian, có khi chim đực ấp nhiều hơn, có khi chim mái ấp nhiều hơn.
Chăm sóc gáy non:
Chim non nở từ 4 – 5 ngày thì kiểm tra ổ xem có sâu bọ dưới đáy ổ không, nếu có thì khắc phục ngay. Gáy non được mười ngày thì bắt ra nuôi bộ để quen với người. Cho gáy non ăn gạo xay, lạc, vừng, cám tổng hợp. Nhai mớm cho chim ngày hai đến ba lần và cho uống nước sạch, thiếu nước chim sẽ yếu dần và lử đi, khi chim non biết mổ, ngày cho ăn thêm một lần, cần để gáy con tự mổ thức ăn, thường uyên kiểm tra khi nào ăn mạnh thì không phải bón nữa.
Phòng chữa bệnh:
Phòng bệnh: Vào các giai đoạn chuyển mùa, thời tiết thay đổi, thường phát sinh bệnh tật lây lan, cần cho uống phòng các bệnh thông thường như gia cầm vậy. Phương pháp chủ yếu là cho thuốc vào nước uống hàng ngày của chim, mỗi đợt cho uống phòng từ hai đến ba ngày, liều lượng theo hướng dẫn của bao bì thuốc.
Chữa bệnh: Chim bị đau mắt, nhìn thấy ướt bẩn ở hai vai và mi mắt to ra là hiện tượng đau mắt. Cách chữa: rữa mắt bằng nước muối loãng và tra thuốc mỡ đau mắt của người, mỗi ngày cho ăn hai đến ba quả ớt chỉ thiên là bệnh giảm và khỏi.
Bệnh chim gáy bị đi ỉa: Cho chim ăn nhìn thấy phân lỏng, nhiều nước xanh đỏ có mùi hôi đó là bệnh đường ruột, cần chữa sớm sẽ mau khỏi. Dùng thuốc Hupabolocxin kháng sinh tổng hợp chữa gia cầm. Liều lượng dùng từ thấp đến cao, nếu quá liều hướng dẫn sẽ chết ngay (xem kỹ hướng dẫn ở bao bì vỏ thuốc).
Trên đây là kinh nghiệm nuôi gáy đẻ tại gia đình tôi, cũng là hướng kinh doanh sinh vật cảnh tốt, cần được khuyến khích nhân rộng trong các hội viên. Gia đình tôi đã nuôi sinh sản chim Hoàng Yến và chim gáy thành công, đạt hiệu quả thu nhập cao.
Chúc các hội viên sinh vật cảnh thực hành thắng lợi.
Nuôi chim Gáy đẻ
Tôi đã từng nuôi ghép cu gáy đẻ thành công rồi,để được vậy cũng mất bao công cũng chẳng phải là ghép thành công ngay, sau thời gian nghiên cứu thì thấy cũng chẳng khó lắm đâu
Đầu tiên là chọn chim Bố Mẹ
Đối với chim Cu đực lên chọn chim già tuổi lồng,mã chim đẹp,tiếng gáy càng hay càng tốt,điều quan trọng là nó phải gáy căng thì mới ghép được
Đối với chim cu mái tốt nhất là chọn chim non nuôi được từ 2 năm trở lên,lúc này chim đã đủ độ chín ,đẻ và ấp trứng tốt.Trước khi ghép đực lên cho chị ta ăn cám con cò trước hàng tháng để chim béo và điều quan trọng là nó làm tăng nhanh tiết dục đẻ trứng,khi chim mái căng là lúc nó gáy gọi liên tục và máy cánh liên tục(sà cầu máy cánh)
Khâu chuẩn bị lồng đẻ: làm lồng hình chữ nhật kích thước 1,5/65/70 phù hợp .Chia làm 2 ngăn ko đều nhau (tỷ lệ 2/3) làm dào ngăn nhưng có cửa thông nhau. Ngăn nhỏ làm gác lửng (1/2 tiết diện) để lấy chỗ đặt tổ rơm cho chim ấp trứng, bên trong lồng đặt cành cây làm cầu cho chim đậu. Trên nóc lồng làm mái che nắng mưa
Tổ chim quấn bằng rơm cỡ như bát sứ hàng phở, hoặc nhỉnh hơn tẹo thôi
Khâu chọn vị trí đặt lồng cũng cực kỳ quan trọng, nếu đặt hoàn toàn trong nhà thì coi như phân nửa thất bại. Lên đặt ở mái hiên nhà hướng Đông là hay nhất.Làm sao cho buổi sáng có ánh nắng mặt trời chiếu 1 thời gian, thời gian còn lại trong ngày nhiệt độ ko thay đổi quá nhiều (có ánh mặt trời, thoáng gió, nhưng khi mưa ít bị gió thổi và hắt)
Tiến hành ghép đôi:
Cho chim cu đực vào lồng trước vài hôm (à quên bên dưới lồng dải rơm nha anh em), điều tối quan trọng là chim đực phải căng, tất nhiên tiếng gáy càng hay càng tốt Chim mái cho vào lồng con treo ở cạnh lồng đẻ đang nhốt chim đực, chim mái lúc này như đã nói từ đầu là đang căng lên sẽ gáy gọi liên tục và nằm bẹp xuống đáy lồng mỏ gại gại vào cánh liên tục là OK đó cho chúng làm quen nhau như vậy độ vài hôm thì ta thả con mái vào lồng đẻ. Vì chúng đã làm quen nhau rồi lên con đực sẽ đạp mái luôn (anh em nghe thấy tiếng hự hừ hư ư ư ư là ngon lành cành đào đấy)
Nói lại 1 tẹo: khi ghép thì có thể con đực hăng quá đuổi đánh con mái hoặc con mái nhát quá chạy ù té thì ta phải bắt ra ngay và đành phải chọn thời điểm làm lại hay là phải chọn con chim khác để ghép chứ ko phải là ghép được ngay đâu .Cái khó của ghép chim cu gáy đẻ là vậy đấy.Số đỏ ghép 1 cái được ngay ko phải làm đi làm lại mấy bận mới được đó
Khi mái đực chịu nhau rồi thì chúng công rơm làm tổ và chim mái đẻ trứng (mỗi lần 2 trứng thôi), chim mái và chim đực thay nhau ấp trứng đấy, thường chim đực ấp nhiều hơn mái đấy (ai bảo đàn ông lười anh em nhỉ) và sau 45 ngày là anh em có 1 đôi chim non để nuôi
Lưu ý là khi ghép chim cu đẻ tuyệt nhiên ko được để con cu đực nào gần lồng kẻo chị mái lại tư tưởng tơ vương anh cu đực lại đuổi đánh te tua đó nha
Thức ăn thì ta cho nó ăn thóc và thêm ít cám cò và ít đậu xanh nhé. Lúc nuôi chim non ta cho nó ăn gạo tràng xay nữa
Thôi cũng hơi mỏi tay rồi, kinh nghiệm của tớ là vậy, chúc anh em nào ghép sẽ thành công 100%.
1. Bệnh đau mắt:
Chim gáy thường hay bị bệnh đau mắt vào lúc thời tiết mưa ẩm nhiều như tháng 7-8 ÂL hoặc dịp đầu mùa xuân trươc tiết Thanh Minh. Nếu kết hợp giữa mưa ẩm kéo dài + với nắng nóng như tháng 7-8 ÂL thì bệnh rất dễ trở nên nặng.
Triệu chứng: mắt chim bị đau nên hay chảy nước mắt, chim hay dụi mắt vào hai bên bờ vai cánh nên thấy lông ở hai bên vai cánh chim ướt và vón lại. Nếu chim bị nặng, dụi nhiều có thể sưng cả hai mí mắt lên.
Bệnh đau mắt thường không dẫn tới làm chết chim, nhưng nếu bị nặng chim bỏ ăn và cũng có thể dẫn tới chết. Mọi người thường cho rằng đau mắt nặng đến nỗi chim đi ngoài ra phân xanh là chim không chữa được nữa rồi. Theo tôi thì không phải là chim đau mắt rồi đi ngoài ra phân xanh, mà chim đau mắt quá nặng nên thị lực kém không nhìn thấy thóc mà ăn nữa nên đói quá và đi ra phân xanh mà thôi. (Chim chết là do đói quá)
Phòng bệnh: chăm sóc chim thật tốt, vệ sinh lồng nuôi, tắm nắng để diệt các loại mầm bệnh, cho chim sử dụng chế độ dinh dưỡng đều đặn đủ lượng và chất, bổ sung vi ta min thường xuyên theo định kì: Vitamin B1 khoảng 30-45 ngày một lần, VitaminA thì 4-6 tháng một lần, cho chim bổ sung sỏi đầy đủ vào trong ống tiêu hoá (dạ dày cơ) để hỗ trợ việc nghiền nát thức ăn hạt, bổ sung đầy đủ khoáng chất cho chim. Tránh treo lồng chim ở nơi nắng nóng, gió lùa, mưa ướt mà nên treo nơi kín gió, thoáng khí. Làm được như thế sẽ giúp chim luôn khoẻ mạnh mà không loại bệnh tật nào hại được chim.
Chữa bệnh:
- Thuốc tây: Nếu phát hiện sớm, chim bị nhẹ thì có thể dùng mình loại dung dịch thuốc nhỏ mắt Natri clorid 0,9% dùng cho người để nhỏ (rỏ) vào mắt cho chim bằng cách dùng một bơm tiêm sạch, để chim đứng yên trong lồng rồi bơm thuốc vào mắt cho chim ngày 3-4 lần.
Nếu nặng hơn thì dùng kết hợp với một loại dung dịch thuốc chữa đau mắt khác của người cho chim nữa là ổn.
- Thuốc nam: có người dùng lá niền niệt để chữa đau mắt cho chim bằng cách ve tròn vài lá niền niệt rồi nhét cho chim nuốt cũng khỏi bệnh, tuy nhiên cách này mình cũng mới chỉ nghe kể lại còn mình chưa phải dùng bao giờ.
Đàn chim nhà mình do có sự chăm sóc tốt nên luôn có sức đề kháng tốt và ít khi bị bệnh. Thế mới biết các cụ dạy cấm có bao giờ sai: "Phòng bệnh hơn chữa bệnh" các bác nhỉ! Nếu chăm sóc không tốt, chim gáy cứ bị đau mắt thì rõ ràng phong độ giảm, chim tụt lửa có thể không gáy hoặc gáy không sung như cũ nữa.
2. Bệnh đậu ở chim gáy:
Nguyên nhân: Do một loại vi rut gây bệnh.
Triệu chứng: chim thường bị một chủng vi rut gây nên một số nhọt xung quanh vùng mặt như mỏ, đầu, mắt,... khi mới bị nhọt thường xưng rất to, gây cảm giác khó chịu, chim kém ăn và xuống sức trông thấy, chim trống không gáy,...sau này nhọt tự vỡ và kén (trông giống như đậu phụ, màu trắng) có thể tự rơi ra ngoài.
Cách phòng: Chim thường bị bệnh vào lúc giao mùa, nếu nắng nóng kéo dài, độ ẩm cao nữa lại gặp lúc sức đề kháng của chim giảm thì chim sẽ rất dễ mắc bệnh, bệnh này có thể lây lan từ các nguồn lây bệnh như gà bệnh, chim gáy bệnh, chim bồ câu nhà bị bệnh nên lưu ý là những lồng chim nuôi mà đã có chim mắc bệnh cần phải có công tác tiêu độc, vệ sinh cẩn thận (Tôi thường bỏ các lồng này không dùng nuôi chim nữa, nếu là lồng đẹp các bác có thể gác giàn bếp xông mù hóng, xông khói vài năm rồi mới dùng,...), lưu ý là không cho các loài chim, gia cầm có mầm bệnh tiếp xúc với chim gáy của ta nuôi để tránh lây lan.
- Chăm sóc chim gáy khoa học nhằm làm tăng sức đề kháng của chim cũng giúp cho việc phòng chống bệnh rất có hiệu quả.
Cách điều trị:
- Vì tác nhân gây bệnh là virut nên không nên dùng kháng sinh, kháng sinh ít có loại nào mà trị được virut thì phải, mà dùng virut để chống bội nhiễm (các loại vi khuẩn cơ hội nhân lúc chim bị đậu, sức đề kháng yếu xâm nhập mà thôi)
- Lưu ý cho chim ăn uống đủ chất, ăn thêm vừng, lạc,... những thứ mà ngày thường chim thích ăn, nếu chim không ăn được thì cần phải đút cho chim ăn một cách nhẹ nhàng.
- Nên treo lồng nơi mát mẻ, yên tĩnh, thoáng khí tránh gió lùa, mưa sa, nắng nóng.
Cho thêm vào cóng nước của chim một chút Vitamin C, VitaminB1,.... nhắm tăng cường sức đề kháng cho chim gáy.
* Điều trị theo kinh nghiệm dân gian:
- Bắt lấy một vài con giun đất trong ruộng lúa nước. Ở chân đất tốt loài giun nước này thường hay đùn những mùn của nó quanh gốc cây lúa (he he nhìn trước, nhìn sau không thấy ai bác nhổ đại một gốc lúa lên mà tìm, kiểu gì cũng túm được một vài chú), rửa sạch, nghiền nhỏ rồi dùng thứ thuốc đó bôi vào chỗ nhọt mà các bác đã nặn kén (đậu) đi rồi, đảm bảo sau hai hôm sẽ khỏi ngay.
Điều trị bằng cách này, chắc có bác sẽ thắc mắc: "Ôi giời! Chuông khánh còn chẳng ăn ai, huống là mảnh chỉnh ném ngoài bụi tre". he he nhưng bài thuốc này rất hiệu quả đấy!
Thưa các bác! có những bệnh do virut gây nên ở người cũng chữa được bằng thuốc Nam đấy, như Sốt xuất huyết chẳng hạn, như viêm gan B,C,A,... gì gì đó, người dân tộc thiểu số có những bài thuốc chữa được đấy nhưng phải phát hiện sớm kia. Có người chữa thuốc bệnh viện xong vẫn ++ tính, uống thuốc của họ một thời gian đi xét nghiệm 3 lần đều âm tính vậy, và hiện nay đã hơn 10 năm rồi vẫn khoẻ mạnh bình thường vậy. Theo suy nghĩ của tôi thì những thứ thuốc nam không có tác dụng diệt vi rút mà là thải trừ hết vi rút ra khỏi cơ thể chúng ta vậy!
Ở đời có bốn cái ngu:
Làm mai, lãnh nợ, gác cu, cầm chầu.
Ta hãy phân tích xem tại sao ông bà ta lại cho việc “làm mai, lãnh nợ, gác cu, cầm chầu” lại là bốn cái ngu?
- Làm mai tức là bỏ công ra mai mối cho hai anh chị nên vợ chồng. Đó là việc ai cũng thấy nên làm, nhưng thường thì hậu quả mang lại không hay ho gì cho mình cả. Người ta ăn ở với nhau hạnh phúc chưa chắc gì người ta đã nhớ ơn mình, nhưng khi người ta lục đục gây gổ nhau là vợ chồng lôi mình ra trách cứ nọ kia. Họ đổ tội cho mình thay mặt ông tơ mà se lộn mối chỉ hồng nên ngày nay vợ chồng mới bị lâm cảnh “Cơm không lành canh không ngọt”.
- Lãnh nợ tức là đứng ra bảo lãnh vay nợ cho người khác. Việc này thì ai vay người ấy hưởng, chứ mình không “xơ múi” gì. Thế nhưng, nếu việc trả nợ không “êm chèo mát mái” nghĩa là tới hẹn trả nợ mà chưa thanh toán được hoặc không có khả năng thanh toán thì người chủ nợ cứ túm áo mình mà đòi. Lãnh nợ... ơn đâu không thấy, chỉ thấy mình ngu dại “ách giữa đàng quàng vào cổ” mà thôi !
- Gác Cu hay bẫy Cu đâu phải là chuyện dễ dàng. Ai đi gác Cu cũng muốn tìm cho mình những con Cu hay, mà Cu hay là giống Cu khôn ở trong rừng, trong rú, trong rẫy, trong nương có khi ở cách xa nhà năm ba chục cây số là thường. Đã thế lại không tiện đường xe cộ, ghe thuyền nên nhiều khi người gác Cu phải xắn quần áo lặn lội qua mương qua rạch để đến nơi treo lục, đặt bẫy. Chuyện té lên té xuống, rách áo xước da cũng là chuyện thường tình. Đến nơi, treo lục xong là tìm một nơi kín đáo ngồi rình với tất cả sự hồi hộp đến nơi muốn ho cũng không dám, kiến cắn cũng không dám gãi vì sợ động. Mà nào kết quả được gì ? Con Cu khôn ít khi vướng bẫy, mà còn Cu dại thì đáng giá mấy đồng! Đã đi gác Cu thì ai cũng biết đến điều đó, nhưng vì sự đam mê của nghề nghiệp nên người ta lúc nào cũng hăm hở khăn gói lên đường. Người ngoài cuộc cho đó là cái dại kể cũng phải !
- Đến việc cầm chầu thì quả thật… là ngu ! Người được mời cầm chầu là người có chức vị lớn trong làng cũng có nghĩa là người có kiến thức nhất nhì trong làng. Cầm chầu là một vinh dự lớn lao chứ không phải ai muốn làm cũng được. Nhiệm vụ của người cầm chầu là khi xem diễn tuồng đến câu hát nào hay (có ý nghĩa) hoặc đoạn nào diễn viên diễn qua xuất sắc thì đánh một hay hai ba tiếng trống để tán thưởng. Nếu thấy hay quá thì có thể giáng luôn một hồi. Thế nhưng điều mình cho là hay mà người khác cho là dở thì sao đây ? Mà trên sân khấu, chắc gì diễn viên đã bằng lòng với tiếng trống khen thưởng hay chê bai của mình? Xin nói thêm nếu hát dở thì người cầm chầu sẽ đánh đùi trống vào thành trống bằng một hay hai tiếng cắc. Thùng là khen, cắc là chê. Như vậy người cầm chầu chỉ là một vinh dự hão, đâu có ăn được gì mà để cho người ta chê bai mình ? Đó không phải là một cái ngu sao?
Đấy, trong bốn cái ngu đó có cái ngu gác Cu. Kể ra cũng mỉa mai thật. Nhưng thôi, ta hãy gác chuyện đó sang một bên, ngu hay khôn là do cái nhìn của mỗi người. Bây giò chúng ta đi thẳng vào sự chuyên môn của nghề gác Cu. Muốn đi gác Cu thì người ta phải có Cu mồi và đồ nghề mới đi bẫy được.
- Cu mồi: Cu mồi tốt nhất là chim sát thủ hay ít ra cũng là con chim gáy thật hay có gù hậu. Khi treo lục lên cây hoặc đặt bẫy rập hay cái úp dưới đất, con Cu mồi phải gù tiền, tức gáy thúc để chim ngoài tức mà vào bẫy. Khi Cu rừng đến gần bẫy, Cu mồi phải biết gù hậu để thúc giục con bổi vào tròng, như vậy mới là chim mồi hay. Còn nếu chỉ biết gù tiền, mà chim rừng lại gần lại lơ láo đứng nhìn, không biết gù hậu thì làm sao bẫy được con mồi?
Con chim sát thủ là con chim dữ lúc nào cũng háu đá, giọng gáy tiền cũng như hậu đều có vẻ thách thức muốn đấm đá. Loại chim dữ này thường có nhiều ở miền Trung và vùng Tây Ninh. Người ta chọn những con có cườm rựng, cườm liên hoàn. Những chim có màu lông:
- Xám trắng: còn gọi là bạch tuyết, chim này rất dữ đi đánh được cả bốn mùa trong năm.
- Chim đen: gọi là đen chứ nó không phải đen mà lông chỉ sậm hơn chim thường một chút. Loại này nuôi khó nổi, tức là khó thuần dưỡng, nuôi lâu gáy, nhưng khi đã nổi rồi thì rất dữ.
Trong tay đã có một con Cu mồi dữ rồi thì việc gác Cu đã khá dễ dàng.
Cũng xin được trình bày thêm, là người ta dùng Cu Cườm để làm mồi không dùng Cu Ngói làm mồi. Nếu có dùng Cu Ngói làm mồi thì chỉ để bắt Cu Ngói mà thôi, Cu Cườm không đấu đá với Cu Ngói.
Cu mồi là Cu Cườm không những bắt được Cu Cườm rừng mà còn bắt luôn cả Cu Ngói và tất nhiên cũng không ai dùng cu mái làm mồi cả.
Đã có Cu mồi rồi bây giờ phải sắm đồ nghề. Đồ nghề thì có lục treo, lục chạy, cái úp và bẫy rập. Dĩ nhiên, mỗi thứ có một cách bẫy riêng, bẫy khác nhau và còn tùy theo hoàn cảnh mà dùng từng loại cho thích hợp.
- Lục treo: là cái bẫy rập, ở trên có cái móc để máng vào nhánh cây. Chim ngoài từ nhánh chuyền vào là bị lưới rập rập xuống, loại này thường dùng ở miền Trung.
- Lục chạy: ở trong Nam thường dùng. Lục chạy được gác trên các chạng ba cây, bên dưới lục móc sẵn cây sào dài để giữ thăng bằng cho bẫy.
- Cái úp: là một cái vòm bằng lưới, bên trong nhốt con Cu mồi và rải lúa để dụ chim rừng sà xuống ăn. Giống chim trời khi bay ngang hễ thấy có Cu lạ (tức là Cu mồi) dưới đất là sà xuống, vì biết nơi đó có thức ăn. Con chim tham mồi nên mới vướng giò.
- Dò: là một loại bẫy đơn sơ, chỉ là một đòn tre ngắn như chiếc đũa vót rất mảnh, một đầu cắm xuống đất đầu kia làm một cái thòng lọng bằng sợi chỉ nhỏ mà bền. Chim rừng sà xuống ăn mồi bị vướng cổ hay vướng phải chân lúc nào không hay biết, chừng biết ra thì đã muộn màng. Dò còn là một loại bẫy cũng làm bằng một que tre nhỏ, mỗi một đầu cắm xuống đất còn đầu kia trét nhựa dính, chim say mồi đâu biết nguy hiểm để tránh, dính vào que nhựa thì biến thành… xâu chả thơm lừng cho người.
-Đánh rập : là dùng hai tấp lưới dài lợp banh ra hai bên, ở giữa thì rải lúa và gài vài con chim mồi. Cu rừng thấy thức ăn nước uống bày sẵn thì sà xuống cả bầy, người đánh bẫy lừa thế giật dây cho hai tấm lưới úp lại là bắt được tất cả.
Đánh chim theo cách thức nào cũng gây sự hồi hộp, hứng thú cho người đánh bẫy.
Công việc này đôi khi cũng gây cho mình nhiều điều phiền phức như phải mất công rình mò, chợ đợi…thế nhưng lại là cái thú vị tuyệt vời, một sự sướng thỏa mà không phải ai cũng có dịp hưởng được.
Tuy nhiên, cái úp và lưới rập chỉ để bắt Cu thịt chứ không phải cách để bắt Cu quí về nuôi. Muốn bắt được Cu hay thì phải đánh bằng lục treo hay lục chạy, vì ta đã có dịp biết trước con chim bổi là loại hay dở thế nào rồi.
Thức ăn của chim Cu Gáy : Ca dao ta có câu :”Cu Cu ăn đậu ăn mè, Bồ Câu ăn lúa, Chích Chòe ăn sâu”.
Đây là câu hát mà ông bà ta xưa nhắc nhở cho nhau biết, ai trồng đậu trồng mè thì ráng mà canh giữ chim Cu sà xuống phá hại. Sự thực thì ngoài đậu, mè ra thì chim Cu Gáy còn ăn cả lúa nữa. Đúng ra, lúa là thức ăn chính của loại chim này.
Nhà nghèo nuôi chim Cu thì người ta chỉ cho ăn lúa như kiểu nuôi gà mà chim vẫn sống, vẫn sung, vẫn siêng gáy.
Nhà giàu thì ngoài lúa ra còn cho Cu Gáy ăn thêm đậu xanh, mè để tăng thêm chất bổ dưỡng. Người nào có khả năng hơn nữa thì cho chim ăn một thực đơn đặc biệt hơn. Đó là lúa tiêu, một loại lúa nhỏ hột, hột chắc mà tròn rồi thêm hột kê, mè đen, hột cải, đậu xanh. Chim ăn như vậy nhiều khi còn sướng hơn cả chủ!
Cách nuôi chim Cu bổi: Chim mới bẫy về gọi là chim bổi. Chim bổi thì rất nhát gặp người đến gần thì hốt hoảng bay tán loạn cả lên, cho nên chim bị bể đầu sứt trán, rụng lông từng chùm là chuyện thường tình. Vì vậy, nuôi Cu bổi ta cũng phải có phương pháp riêng để chim khỏi chết một cách đáng tiếc.
Chim mới bẫy về, đi đường đói khát, nên về nhà ta đút cho nó ăn vài ba hột bắp nhỏ hoặc năm bảy hột lúa và cho uống nước để chim “tỉnh hồn lại vía” đã. Đó là cách giúp chim tiếp tục sống để thuần dưỡng. Sau đó ta nhốt chim bổi chung chuồng với các chim bổi cũ (thường thì người đi gác chim có một cái lồng lớn để nhốt tất cả chim bổi cũ mới vào để thuần dưỡng cho tiện, và cũng để lựa dần những chim tốt ra nuôi, chim xấu làm thịt). Chim mới thấy chim cũ lại cóng ăn mồi, nó cũng bắt chước đến ăn. Ta cứ cho chim sống như vậy cho quen dần nếp sống tù túng để cho chim dạn dần.
Sau đó, lựa con chim nào tốt tướng, dữ dằn thì bắt ra nuôi riêng.
Trong trường hợp nhà không có chim bổi cũ, chỉ có một con bổi mới, thì việc trước tiên là ta cũng phải đút bắp lúa cho chim ăn để khỏi mất sức rồi mới nhốt vào lồng nhỏ. Ngoài ra nuôi chim Cu gáy trong một loại lồng nhỏ đặc biệt bằng mây hay tre, hình dáng giống như trái bí rợ. Lồng tuy chật chội nhưng lại thích hợp với loài Cu Gáy vì Cu Gáy đứng đâu chỉ đứng yên một chỗ chứ không bay nhảy tứ tung như các loại chim khác. Do đó, nhốt chim trong lồng lớn lại không ích gì.
Nuôi Cú Gáy trong lồng nhỏ có điều lợi là chim bổi thì mau thuần, mà chim đã thuần thì mau sung. Nuôi chim mà lúc nào cũng sung cũng gáy, thử hỏi ai lại không thích?
Chim bổi bắt về, ta nhốt vào lồng, bên ngoài nên phủ áo lồng cho chim đỡ sợ, bên trong để cóng nước, cóng lúa, cóng khoáng hay đất cho chim ăn được vài ngày. Xong đâu đó, ta treo lồng vào chỗ yên tĩnh để chim bớt sợ hãi. Sau đó, cứ vài ba ngày, ta thăm lồng một lần, mỗi lần như vậy nhớ châm thêm nước và thức ăn cho vài ngày tới.
Công việc thuần dưỡng chim, ta cứ từ từ mà làm, muốn gấp gáp cũng không thể được. Vì chim bổi mau thuần hay không một phần là do ở mình, mà một phần cũng do ở chim. Có nhiều con chim dạn đến nỗi chỉ bắt về một vài hôm đã gáy trong lồng, tiếng gáy như chuông rền có vẻ thách thức chim khác. Nhưng cũng có nhiều con nuôi đến ba năm mà chưa… mở miệng! Nuôi những con chim khó “nổi” này rất chán, tuy nhiên người nuôi vẫn hy vọng rằng hễ “có tật thì có tài”, những con chim như vậy khi đã nổi thì không chê vào đâu được.
Nuôi chim Cu muốn mau nổi, thường ta nuôi trong nhà vài ba con trở lên. Con treo nhà trước, con treo nhà sau, hoặc con treo trên lầu, con treo dưới lầu. Trong trường hợp nhà ở chật chội không đủ chỗ treo lồng, thì ta vẫn có thể treo gần nhau, nhưng những con xen kẽ ta phải trùm lồng kín mít để chúng chỉ nghe tiếng gáy mà không trông thấy nhau. Đôi khi, treo như vậy chim lại mau sung vì chúng cũng như loài gà, tức nhau vì tiếng gáy.
Thỉnh thoảng, người nuôi chi Cu Gáy cũng cho hai con “kè” nhau một chút cho chúng hăng lên. Chim khi đã sung thì lúc nào cũng năng nổ, hễ người nuôi búng tay là gáy, hoặc vừa nghe chim khác nổi một vài hậu là nó cũng tức khắc hăm hở trả lời, tỏ ra ta đây không chịu thua sút một ai!
Cũng xin được nhắc thêm, chim nuôi mãi trong lồng thì lông đuôi dài sẽ vướng víu. Vì vậy, chủ nuôi cứ vài tháng một lần, nhớ hớt bớt lông đuôi, lông cánh để chim xoay xở dễ dàng trong chiếc lồng vốn chật, khỏi gãy đuôi xơ cảnh, mất thẩm mỹ.
Săn sóc cho chim: Việc chăm sóc cho chim Cu không có gì khó khăn vất vả. Ta chỉ vệ sinh lồng cho sạch sẽ, cho ăn uống đầy đủ là được. Với con chim suy, mỗi tuần ta nên cho uống hai lần, mỗi lần một viên dầu cá. Và chỉ cần uống một tuần là đủ. Nếu muốn cho uống lại thì nên để đến tháng sau.
Nuôi chim Cu, thường ta thấy chúng bị hai thứ bệnh: đó là bệnh đau mắt và bệnh tiêu chảy.
Với bệnh đau mắt thì người chuyên môn có một lối trị riêng: người ta đâm vài trái ớt hiểm, môi vào hai đầu cánh và bôi ngay vào mắt chim, con chim xót mắt, cạ mắt vào đầu cánh gặp ớt lại xót thêm. Nhưng khi ớt hết cay thì chim lành mắt.
Riêng đối với bệnh tiêu chảy thì ta có thể dùng thuốc Terramycine loại dùng cho gà, pha vào nước cho chim uống vài ngày là khỏi.
Điều cần nhắc nhở thêm là trong lồng Cu Gáy bao giờ cũng phải có cóng khoáng chất. Loại chim này rất thích ăn khoáng, thiếu không được. Xin xem thêm bài nói về công thức chế biến khoáng chất ở phần cuối sách. Người ta thường lấy đá ong cà nhỏ thế khoáng cho chim ăn.
Tóm lại, chim Cu Gáy dễ nuôi, ít tốn kém lại ít công chăm sóc. Tiếng gáy của chim không réo rắt như Họa Mi, không véo von như Chích Chòe, nhưng cũng mang một sắc thái riêng, khiến người nghe quen tai ai cũng sinh nghiền.
Vào những buổi trưa tĩnh lặng, được nằm đong đưa trên một chiếc võng ở chái hè tại một vùng quê, hay một vùng ngoại ô nào đó, những tiến cúc cù cu… quen thuộc vọng vào tai, chắc chắn sẽ gây cho ta nỗi xao xuyến trong lòng. Những tiếng cúc cù cu… trầm lắng nhưng thân thương, mộc mạc nhưng đủ sức quyến rũ, đủ sức gợi nhớ trong ta
những kỷ niệm mơ hồ êm đềm trong trí về một vùng quê hương thanh bình nào đó mà ta đã có dịp đi qua. Cúc cù cu…, tiếng gáy của con chim bình dị về thanh sắc như hình ảnh người dân quê thật thà chất phác, quanh năm gắn bó với ruộng đồng. Con chim Cu tượng trưng cho hình ảnh quê hương thân thương mà ta không tài nào quên được.
Những ai đã từng nuôi chim Cu Gáy, chắc chắn là những người nặng lòng với mảnh đất quê hương. Một lần nằm nghe tiếng chim Cu là một lần khơi dậy trong họ những phút giây thắm đượm tình quê.
Ai dám bảo nuôi chim Cu không hứng thú ?
Trang chủ
Trợ giúp
Tìm kiếm
Lịch
Đăng nhập
Đăng ký
Chủ đề: Nghệ thuật thuần hóa chim cu gáy (Đọc 34644 lần)